Strafrechtelijk daderschap van rechtspersonen bij zorgplichtbepalingen
dr. mr. B.J.V. Keupink*
In een nieuw tijdschrift waarin de rechtsontwikkelingen en
actualiteiten inzake de handhaving van financieel- en economisch
straf- en bestuursrecht worden beschreven, mag
de gecombineerde bespreking van zorgplichtbepalingen,
daderschap en rechtspersonen niet ontbreken. Het actuele
spanningsveld tussen deze drie termen is van betekenis voor
de compliance van rechtspersonen en raakt daarmee aan de
rechtspositie van ondernemingen. Eerst is van belang dat bij
deze drie kernbegrippen wordt stilgestaan.
Zorgplichtbepalingen
Zorgplichtbepalingen zijn in opkomst.1 Zorgplichtbepalingen
worden gekenmerkt door
Artikel kopen € 79,00 excl. BTW
In plaats van abonneren kunt u dit artikel ook afzonderlijk kopen.
een zekere mate van
vaagheid. Het legaliteitsbeginsel is een ten aanzien van
zorgplichtbepalingen meermaals gesignaleerde verworvenheid
van de democratische rechtstaat die in de weg zou
moeten staan aan het gebruik van zorgplichtbepalingen.2
Het legaliteitsbeginsel lijkt de wetgever echter niet te
weerhouden van strafbaarstelling middels zorgplichtbepalingen.
3 Daardoor zijn zorgplichtbepalingen onvermijdelijk
geworden en is het belang toegenomen voor de praktijk
helder te krijgen hoe deze bepalingen functioneren. Anders
gezegd: het is van belang dat inzichtelijk wordt wanneer een
geadresseerde wel, en wanneer niet, zorgplichtbepalingen
overtreedt en hoe dergelijke overtredingen kunnen worden
voorkomen door de geadresseerde.
Daderschap
Daderschap vereist een gedraging. Ook bij zorgplichtbepalingen
zou het strafrechtelijk daderschap op een gedraging
moeten worden gebaseerd. Niet altijd duidelijk is echter
welke strafbare gedraging ten grondslag ligt aan het strafrechtelijk
daderschap bij zorgplichtbepalingen. De bepalingen
waarop voorliggend artikel is gericht, zijn die waarin de
gedraging wordt gevormd door het werkwoord ‘zorgen’ (en
afgeleiden daarvan). De vraag is hoe de geadresseerde kan
‘zorgen’ en wanneer de dader ‘niet heeft gezorgd’.
Bovendien moeten daarbij mogelijk worden onderscheiden
de verschillende geadresseerden die niet op gelijkwaardige
wijze hun gedragingen begaan. Zowel natuurlijke personen
als rechtspersonen kunnen strafrechtelijke daders zijn (art.
51 lid 1 Sr) maar lijken zich in beginsel niet op vergelijkbare
wijze te kunnen gedragen. Het begaan van een ‘fysieke’
gedraging door een rechtspersoon is immers een fictie.
Rechtspersonen
Rechtspersonen zijn in de meeste gevallen de geadresseerden
van de hier bedoelde zorgplichtbepalingen. Eerder dit
jaar is door de Hoge Raad (hierna: HR) een uitspraak gedaan
waarin het daderschap van rechtspersonen aan de orde
was.4 Daarin is, kort gezegd, de in 2003 in het Zijpe-arrest5
ingezette lijn bevestigd: het corporatief daderschap komt tot
stand door toerekening van een gedraging aan de rechtspersoon.
Het valt echter zeer te betwijfelen of deze benadering
eveneens opgeld doet wanneer zorgplichtbepalingen zijn
geschonden. Op deze twijfel en het wegnemen daarvan is
onderhavig artikel gericht.
In het navolgende zal eerst kort worden stilgestaan bij het
strafrechtelijk daderschap in algemene zin (§ 2). Daarbij zal
aan de orde zijn waarom de gedraging in het strafrecht als
ingang voor bestraffing geldt en zal tevens het daderschap
van natuurlijke personen en rechtspersonen worden toegelicht.
In de daarop volgende paragraaf zal het daderschap
bij zorgplichtbepalingen worden besproken (§ 3). Bij zorgplichtbepalingen
lijkt voor strafrechtelijk daderschap namelijk
geen gedraging benodigd te zijn. Daarna wordt ingegaan
op de wijze waarop rechtspersonen kunnen vermijden dat zij
zorgplichtbepalingen overtreden (§ 4). Tot slot volgt de conclusie
(§ 5). Voormelde opbouw strekt ter beantwoording
van de vraag: op welke wijze overtreden rechtspersonen
zorgplichtbepalingen en hoe kunnen zij daaraan ontkomen?
Deze vraag raakt rechtstreeks aan de rechtspositie van ondernemingen.
U heeft op dit moment geen toegang tot de volledige inhoud van dit product. U kunt alleen de inleiding en hoofdstukindeling lezen.
Wanneer u volledige toegang wenst tot alle informatie kunt u zich abonneren of inloggen als abonnee.
