De evaluatie gewogen
mr. W.L. Valk*
Het rapport ‘Evaluatie pachtregelgeving’ van prof. mr. D.W. Bruil is door de Staatssecretaris van Economische Zaken bij brief van 15 april 2014 aan de Tweede Kamer aangeboden.[1] Op 15 mei 2014 heeft er bij het Ministerie van Economische Zaken een bijeenkomst plaatsgevonden, waar Bruil zijn rapport heeft toegelicht en waar belangenorganisaties en andere betrokkenen een eerste reactie hebben gegeven. Die reacties zijn verdeeld. Tegelijk is iedereen het erover eens dat het huidige pachtrecht niet goed functioneert.
Artikel kopen € 79,00 excl. BTW
In plaats van abonneren kunt u dit artikel ook afzonderlijk kopen.
Dit artikel wil een bijdrage leveren aan het debat.Laat ik met de deur in huis vallen. Het rapport bevat interessante beschouwingen en gewaagde voorstellen. De zwakte is de in mijn ogen gebrekkige analyse van de problematiek en de onvoldoende verantwoording van de voorstellen.Het uitgangspunt van het rapport dat we af moeten van de tweeslachtigheid van de huidige pachtregeling onderschrijf ik van harte. Terecht zegt Bruil dat er wel verschillende pachtvormen naast elkaar mogen bestaan, maar dat die dan een rechte lijn behoren te laten zien.[2] De bijlage bij het rapport (Sleutelen aan de huidige regeling) bevat vele prima voorstellen. Ook dat is positief.Wat bedoel ik dan met een gebrekkige analyse en onvoldoende verantwoording? Eerst de onvoldoende verantwoording. De evaluator heeft gesproken met een groot aantal personen die op de een of andere wijze bij de praktijk van het pachtrecht betrokken zijn.[3] Welke knelpunten in de huidige praktijk in die gesprekken naar voren zijn gekomen, verantwoordt het rapport niet. Wie vertrouwd is met de wereld van de pacht kan natuurlijk wel veel vermoeden, maar heel gelukkig is het toch niet. In de eerste plaats is het rapport eerst en voor alles bestemd voor de politiek, en dus voor personen en organen zónder of althans met weinig materiekennis. En in de tweede plaats spreekt ook voor experts lang niet alles vanzelf. Bij een deel van de voorstellen die Bruil doet, vroeg althans ik mij af of er wel een knelpunt is en zo ja, waarom.Een voorbeeld is het voorstel om de pachter zonder meer de ruimte te geven om de bestemming, gedaante en inrichting van het gepachte te wijzigen.[4] Dat klinkt goed voor pachters. Maar is er een persoon of instantie geweest die aan Bruil heeft laten weten dat er op dat punt een knelpunt is? We weten het niet. Misschien is het motief voor dit voorstel wel heel anders, en is het bedoeld als wisselgeld voor andere voorstellen, waarmee pachters niet blij kunnen zijn. Dat maakt dan echter nogal wat uit. Werkelijke knelpunten moeten worden opgelost, terwijl het ene wisselgeld gemakkelijk uitwisselbaar is voor het andere.Een ander voorbeeld is de voorgestelde afschaffing van de pachtkamers. Nu ja, eigenlijk weet ik niet heel zeker of Bruil die afschaffing inderdaad voorstelt. Het staat als voorstel in de samenvattende tabel,[5] dat wel. In het lichaam van het rapport lees ik echter geen voorstel, maar slechts een opsomming van enkele argumenten voor en tegen.[6] Maar laat ik er maar even van uitgaan dat het voorstel wel degelijk is om de pachtkamers af te schaffen. Uit het rapport krijg ik dan de indruk dat het enige motief van Bruil voor afschaffing is dat hij zich afvraagt of het pachtrecht wel zodanig specialistisch is dat er aparte kamers voor moeten zijn. Dat behoeft geen slecht argument te zijn (als het als een argument bedoeld is, want het rapport vermeldt slechts de vraag), want onnodige particularismen mogen natuurlijk worden opgeruimd. Maar voor de waardering van het voorstel maakt het toch nogal wat uit of er mogelijk óók een knelpunt is. Zijn er gesprekspartners geweest die de evaluator hebben gezegd dat de pachtkamers niet goed functioneren? Of, ook dat is mogelijk en lijkt mij zelfs heel waarschijnlijk,[7] is het juist zo dat de praktijk heel tevreden is over het functioneren van die kamers? In dat geval moeten we op de pachtkamers misschien juist heel zuinig zijn.Als ik het over de pachtkamers heb, heb ik meteen ook een voorbeeld van wat ik bedoel met een gebrekkige analyse. Bruil merkt op dat ook voor het huurrecht geen aparte kamers bestaan.[8] Maar is dat wel een zuivere vergelijking? In de eerste plaats is er een zeer grote hoeveelheid huurzaken en zijn er maar heel weinig pachtzaken. Specialisering ligt reeds daarom wat betreft huur veel minder voor de hand dan wat betreft de pacht. In de tweede plaats kan men de vraag of er pachtkamers moeten zijn of niet, niet los zien van de inhoud van materiële normen. Bij een voldoende zorgvuldige analyse zou de evaluator hebben vastgesteld welke normen van het huidige pachtrecht een bijzondere kennis van de agrarische praktijk veronderstellen en welke van die normen in zijn voorstellen vervallen. Alleen zo kan men vaststellen of we de inbreng van de deskundige leden van de pachtkamers kunnen missen.Helaas valt niet vol te houden dat alleen op detailniveau de analyse (soms) onvoldoende is. Mijns inziens is ze dat ook als het gaat om het door Bruil reeds in zijn voorwoord ter sprake gebrachte ‘dilemma van de pacht’.[9] Met dat hoofdthema hebben we het dan meteen ook over de pacht als financieringsinstrument. Kernvraag van de evaluatie was volgens de opdracht van de Staatssecretaris van Economische Zaken of de huidige pachtvormen adequate financieringsinstrumenten voor de landbouw zijn.[10]
U heeft op dit moment geen toegang tot de volledige inhoud van dit product. U kunt alleen de inleiding en hoofdstukindeling lezen.
Wanneer u volledige toegang wenst tot alle informatie kunt u zich abonneren of inloggen als abonnee.
Verder in dit artikel:
2. Het dilemma van de pacht en pacht als financieringsinstrument
3. Gelijkwaardige onderhandelings- posities?
4. Redenen voor bescherming van pachters?
5. De prijs van pachtbescherming
6. Duurzaam grondgebruik
7. De voorstellen van Bruil in detail
7.1 De grondkamers
7.2 De duur
7.3 De pachtprijs
7.4 Rechten verplichtingen van pachter en verpachter
7.5 Pachtovergang
7.6 Opzegging en verlenging
7.7 Ontbinding
7.8 Voorkeursrecht
7.9 Bijzondere pachtvormen
7.10 De pachtkamers
7.11 Overgangsrecht
9. De bijlage Sleutelen aan de huidige regeling
10. Slot
