Fiscale staatssteun: the times are a changing

Wij schrijven op het moment dat de orkaan Irma over de bovenwindse eilanden van ons Koninkrijk raast. De daar aangerichte verwoesting is enorm en zal nog lang nawerken. In deze editie van uw Tijdschrift belichten wij besluiten van de Europese Commissie, die ook enorme gevolgen hebben voor de rechtspraktijk met fiscale staatssteun aan (multinationale) ondernemingen. Het zal u niet verbazen dat wij dit willen doen aan de hand van de geruchtmakende besluiten van de Commissie inzake de fiscale rulings met Apple, Starbucks, McDonalds en FIAT. We beschrijven de rechtsontwikkeling en voor de hoofden fiscale zaken worden er ook enkel geruststellende tips voor de toekomst gegeven.

In een bijdrage van prof. dr. J.L. van de Streek wordt de reikwijdte van de nieuwe internationale en Europese transparantieregels besproken. De verplichting om in internationaal en in EU-verband informatie over fiscale rulings automatisch te gaan uitwisselen is een regelrechte mijlpaal. In Nederland is deze verplichting met ingang van 1 januari 2017 geïmplementeerd in art. 6d Wet op de internationale bijstandsverlening.

Wellicht verkeert u na lezing van de bijdragen in deze editie van het Tijdschrift enigszins in rechtsonzekerheid. In zijn bijdrage ‘Fiscale staatssteun: wenken voor de praktijk’ beschrijft prof. mr. dr. S.C.W. Douma de besluiten inzake Gibraltar (algemeen geldende nationale belastingvrijstelling wetgeving) en de zaken Apple en Starbucks (rulings met de Belastingdienst over de toepassing van verrekenprijzen). Hij betwijfelt of de Commissie in die laatste zaak, over betaling van royalty door een Nederlandse BV aan een Britse limited partnership die nergens belastingplichtig was, staatssteunrechtelijk bezien, gelijk zal hebben.

Die vraag wordt in de bijdrage van Bram Vos, masterstudent ondernemingsrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam, beantwoord. Schrijver fileert het besluit langs de meetlat van art. 107 VWEU. Na zijn analyse resteren er bij hem twijfels of er daadwerkelijk een selectief (lees: economisch) voordeel is verleend aan Starbucks in dit geval.

‘The times are a changing’. Ondernemers en belastingconsulenten waren gewend om een grote mate van rechtszekerheid te ontlenen aan een afspraak met de belastinginspecteur. De internationale politiek (G20, OESO) en de EU hebben echter na de economische en financiële crisis van afgelopen jaren krachtig gereageerd op de toenemende publieke verontwaardiging over de belastingbesparende structuren met diverse vormen van wetgeving en handhaving van het staatssteunrecht. Fiscale of subsidie maatregelen, die internationaal, volgens het stempel van OESO BEPS of de EU-gedragscodegroep, geen schadelijke belastingconcurrentie opleveren kunnen nog wel als ongerechtvaardigde staatssteun kwalificeren. In dit soort gevallen zou het aanhangig maken van staatssteun zaken eigenlijk geen ‘wonderlijke stap van Europa’ meer mogen heten.