Gewijzigde eerste tranche van de Regeling provinciale aankoop veehouderijen nabij natuurgebieden; spannend?

Op 4 november 2020 is de eerste tranche van de Regeling provinciale aankoop veehouderijen nabij natuurgebieden in werking getreden (hierna: de oude Regeling). Deze regeling is een maatregel binnen de structurele stikstofaanpak van het Rijk. De Regeling wordt uitgevoerd door de provincies. Met deze Regeling kunnen provincies complete landbouwbedrijven, inclusief landbouwgrond, opkopen. Hierdoor moet de stikstofuitstoot worden verminderd.
In de oude Regeling is in artikel 13 bepaald dat de regeling met ingang van 1 november 2021 komt te vervallen. Na evaluatie is besloten de Regeling opnieuw open te stellen.
Op 24 december 2021 is in de Staatscourant de nieuwe Regeling provinciale aankoop veehouderijen nabij natuurgebieden gepubliceerd (hierna: de Regeling).

Er is een aantal wijzigingen ten opzichte van de oude Regeling aangebracht:

• verruiming van de subsidiabele kosten met de grond onder en rond de bedrijfsgebouwen, zoals stallen. In de oude Regeling werd ondergrond niet meegenomen;
• verhoging van de plafondwaarde voor veehouderijen zonder productierecht van € 125.000 per mol stikstofdepositie per hectare per jaar naar € 250.000 per mol stikstofdepositie per hectare per jaar;
• verlenging van de eindtermijn waarop de koopovereenkomsten tussen provincie en landbouwer moeten zijn gerealiseerd, met vier maanden, namelijk tot en met 4 september 2022;
• verhoging van het subsidieplafond met € 133,3 miljoen.

Met deze wijzigingen hoopt de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit meer opkopen door de provincies te kunnen realiseren. Het aankopen van bedrijven vindt plaats op vrijwillige basis. Veehouders kunnen zich aanmelden voor de Regeling, maar provincies bepalen welke veehouders zij gaan benaderen voor een opkoop op basis van de Regeling. De Regeling is gericht op veehouderijen waar bepaalde diersoorten worden gehouden met een relatief hoge stikstofdepositie op het nabijgelegen natuurgebied. Provincies kunnen met de Aankoop-Calculator bepalen welke bedrijven of vestigingen van bedrijven in aanmerking komen voor opkoop op basis van de Regeling.  

De Regeling is redelijk technisch van aard en bepaalt onder andere de inhoud van de koopovereenkomst tussen provincie en "de veehouderij".
Zo moet de opkopende provincie waarborgen dat de aankoop zorgt voor een blijvende vermindering van de stikstofemissie. In dat kader moet bijvoorbeeld de milieutoestemming en/of natuurvergunning voor de veehouderij worden ingetrokken. Tevens moeten de veehouderij en de provincie overeenkomen dat de veehouder niet elders in Nederland een veehouderij zal vestigen of overnemen, ook niet via een deelneming van de veehouder in een vennootschap, samenwerkingsverband of anderszins. De Regeling heeft hiermee het karakter van een stoppersregeling. In de praktijk wordt dit het  beroepsverbod genoemd; de minister noemt het een stoppersverklaring. De veehouder wordt in principe niet verboden het beroep van landbouwer uit te oefenen. De veehouder kan één vestiging van een bedrijf aanmelden voor de Regeling en andere vestigingen buiten de opkoop houden. Hij mag alsdan de exploitatie van de veehouderij op deze vestigingen voortzetten. Ook mag hij als werknemer bij een andere veehouder in dienst treden.
Het feit dat de veehouder niet op een andere locatie een nieuw veehouderijbedrijf mag beginnen of een bestaand bedrijf mag overnemen, heeft tot gevolg dat een groot aantal veehouders aarzelt om een koopovereenkomst te sluiten met de provincie. De koopovereenkomst moet volgens de Regeling gesloten worden met de veehouderij. Naar ik heb begrepen wordt in de koopovereenkomst als koper aangemerkt de landbouwer op wiens naam het relatienummer bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland is gesteld. Dit betekent dat als een relatienummer ten name van een VOF is gesteld, de koopovereenkomst wordt gesloten met alle vennoten van deze VOF. Deze vennoten zijn dan gebonden aan de voorwaarde om te stoppen met de veehouderij op de desbetreffende vestiging, maar mogen ook niet een andere veehouderij/vestiging overnemen. Dit kan voor een veehouder een onoverkomelijke voorwaarde zijn. Het verplaatsen van het bedrijf is voor dergelijke ondernemers een meer aanvaardbare optie dan het stoppen van het bedrijf. Verplaatsing past echter volgens de minister niet in de doelstelling van de Regeling. De stikstofuitstoot moet omlaag. De borging dat de ondernemer ook echt gaat stoppen is volgens de minister tevens van belang om de stikstofopbrengst van de aankoop te kunnen registeren en in te zetten voor verbetering van de natuur en maatschappelijke ontwikkelingen zoals woningbouw, infrastructuur en het legaliseren van PAS-melders.
LNV werkt overigens inmiddels aan de 2e tranche: de opvolger van de huidige regeling, met nieuw budget en andere voorwaarden, en mogelijk zonder de hiervoor omschreven stoppersverklaring.

De provincie moet in dat kader tevens bewerkstelligen dat in het (gemeentelijk) bestemmingsplan wordt vastgelegd dat de opgekochte vestigingslocatie niet langer kan worden gebruikt voor enige vorm van veehouderij. In de toelichting is hieromtrent opgenomen dat de provincie de nodige stappen zet om die bestemmingswijziging te laten realiseren door de desbetreffende gemeente. Dit betekent dat provincie en gemeente een en ander tijdig met elkaar moeten afstemmen. Voor de veehouder is dit proces ook van belang in de situatie dat sprake is van een bedrijfswoning die niet is verkocht. Hier moet de veehouder, naar ik aanneem, zelf aan de slag met wijziging van de planologische bestemming. De woning is immers na verkoop van de bedrijfsgebouwen en gronden feitelijk geen bedrijfswoning meer. Mij is niet bekend of de provincie en de veehouder hieromtrent afspraken maken en de veehouder derhalve 'gelijk optrekt' met de provincie richting gemeente.

Deelname aan de Regeling heeft voor een veehouder derhalve vergaande gevolgen. Naast financiële gevolgen heeft verkoop aan de provincie ook sociale gevolgen.
Tijdens een vergadering van de redactie van dit tijdschrift werd opgemerkt dat de landelijke Regeling erg technisch van aard is. De uitvoering van de Regeling op provinciaal niveau lijkt ons echter zeer interessant. Het traject dat de provincie met een veehouder inzet en de samenwerking met de gemeente om een en ander uit te voeren, zal alles behalve saai zijn.
Hierbij dan ook een oproep aan een ambtenaar binnen een provincie of een adviseur, die alle ins en outs kent van (de uitvoering van) de Regeling, om hierover een spannend artikel bij deze redactie aan te leveren!