Cryptotoezichtlandschap anno 2024: Opmerkelijke verschillen in toezichtaanpak

Voorwoord

Het wereldwijde toezichtlandschap voor crypto-assets ondergaat ingrijpende veranderingen naarmate het crypto ecosysteem volwassener wordt. Regelgeving die van toepassing is voor de meer traditionele financiële producten en diensten, zoals bijvoorbeeld een vergunningsplicht en de travel rule1 , wordt ook van toepassing op de cryptomarkten. Die volwassenwording wordt verder versterkt door de toename van meer professionele, institutionele spelers op de cryptomarkten Deze partijen wensen enkel zaken te doen met betrouwbare en bij voorkeur gereguleerde marktpartijen en dragen zo bij aan de totstandkoming van een meer gestructureerde en transparante marktomgeving. Hoewel de regelgevende kaders beginnen te zorgen voor meer duidelijkheid en vertrouwen voor banken en beleggingsondernemingen die actief zijn op deze markten, brengen ze ook nieuwe nalevingsvragen met zich mee.

In deze editie van Tijdschrift voor Financieel Recht worden enkele van deze vraagstukken uitvoerig besproken in het licht van de aanstaande invoering van de Verordening betreffende cryptoactivamarkten (MiCAR). Alhoewel de Europese Unie (EU) met recht een voorloper is in het ontwerpen en implementeren van regelgeving op de cryptomarkten, laten de onderscheidenlijke auteurs ook zien dat er grijstinten blijven bestaan.2

MiCAR zet een standaard voor uitgebreide regelgeving van crypto-assets en crypto valuta. Belangrijke elementen daarbij zijn de kaders voor het afgeven van vergunningen voor marktpartijen die actief zijn op de cryptomarkten, de transparantieverplichtingen richting financiële consumenten en het beheer van risico's met betrekking tot crypto-assets.

Andere jurisdicties lijken een afwijkende route in te slaan met hun regelgeving en toezichtaanpak op crypto-assets. Uit de ontwikkelingen in verschillende jurisdicties waar marktparticipanten in het crypto ecosysteem bovengemiddeld actief zijn of willen zijn, onderscheid ik vier verschillende benaderingswijzen:

1. Verbod - China

2. Rule based - Europese Unie

3. Principle based - Verenigde Arabische Emiraten

4. Markt georiënteerd - Hong Kong

1. De Chinese wetgever en toezichthouder lijken steeds meer op een algeheel verbod aan te sturen. Handel in crypto-assets en mining van crypto munten waren al verboden. Bepaalde crypto activiteiten zijn echter ondergronds blijven bestaan, waardoor het voor de autoriteiten moeilijker werd om transacties tussen fiatvaluta en crypto valuta te monitoren en te reguleren. Dit heeft geleid tot verdere regelgevende maatregelen om financiële instabiliteit en illegale activiteiten die verband houden met crypto-assets te voorkomen via een uitbreiding van de antiwitwaswetgeving. De betreffende wetswijziging wordt waarschijnlijk in 2025 ingevoerd. Deze voorgestelde wetgeving houdt ook verband met de "Interpretatie over enkele kwesties met betrekking tot de toepassing van de wet bij de behandeling van strafzaken met betrekking tot witwassen van geld" van het Chinese hooggerechtshof waar het crypto-assets betrof. Deze interpretatie is op 20 augustus 2024 al van kracht geworden.3 De interpretatie noemt "virtuele activa" transacties als een van de methoden van witwassen van geld. 
                                                                                                                                                        
2. Met de invoering van MiCAR is de EU het voorbeeld van een rule based aanpak. 
           
3. Een jurisdictie waar internationale regelgevende principes als uitgangspunt worden genomen zijn de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), en dan met name Dubai. De VAE sluit zich aan bij internationale standaarden zoals de Financial Action Task Force (FATF) Travel Rule en legt een sterke nadruk op consumentenbescherming en marktintegriteit. De Virtual Assets Regulatory Authority (VARA) in Dubai was in 2022 werelds eerste specifieke regelgevende instantie voor crypto-assets en heeft een uitgebreid kader geïmplementeerd voor virtuele activadienstverleners die vanuit Dubai willen opereren. Dit kader omvat regelgeving voor vergunningen, consumentenbescherming, marktintegriteit en het voorkomen van witwassen. Belangrijke recente ontwikkelingen omvatten de invoering van een disclaimer bij reclames gericht op investeringen in crypto-assets en de veranderingen van het Crypto Token Regime van de Dubai Financial Services Authority (DFSA), gericht op duidelijkere rapportagevereisten en naleving van de Travel Rule.   
           
4. Er zijn ook toezichthoudende instanties die nadrukkelijk het contact met de markt zoeken bij het optuigen van het regelgevend kader. In Hong Kong steekt de toezichthouder een hand uit naar de handelsplatformen om gezamenlijk een raadgevend panel op te richten dat een allesomvattend whitepaper dient te schrijven over crypto-assets, waarin het ontwikkelingstraject voor producten en diensten en mogelijke verbeteringen op het gebied van naleving en risicobeheer worden geschetst.4 De Securities & Futures Commission (SFC) zal ook in gesprek gaan met andere belanghebbenden om haar regelgeving en handhavingsbeleid relevant te maken voor de steeds verder ontwikkelende markt in crypto-assets. Het streven is om met kennis en inzichten vanuit de markt van Hong Kong de gereguleerde Aziatische crypto-hub te maken.

De aandachtsgebieden van toezichthoudende instanties ten aanzien van crypto-assets lijken wel gelijk. Ongeacht de toezichtaanpak leggen zij thans een grotere nadruk op crypto-compliance, met een intensievere focus op consumentenbescherming, financiële stabiliteit en de preventie van illegale activiteiten. Daarenboven toont zich de wereldwijde trend tot uitbreiding van de eerdergenoemde Travel Rule naar cryptomarkten. De uitgebreide Travel Rule verhoogt de vereisten voor aanbieders van crypto-assets en eist een meer rigoureuze naleving van de wereldwijde normen inzake anti-witwassen en de financiering van terrorisme. De verplichtingen van de Travel Rule in de EU zullen eind 2024 van kracht worden. Hoewel andere jurisdicties een gelijksoortige verplichting hebben ingesteld, blijft de mondiale implementatie ongelijk. Zo zijn bijvoorbeeld de drempelwaarden voor meldingen in de Verenigde Staten anders dan in de EU en de UK.

Dan is er nog die jurisdictie waarbij de hele crypto wereld reikhalzend uitkijkt naar een richtinggevend politiek besluit: de Verenigde Staten (VS). De VS blijft vooralsnog de meest aantrekkelijke kapitaalmarkt voor zowel traditionele als nieuwe marktparticipanten. Als daar een duidelijke stap wordt gezet naar acceptatie van crypto-assets, beweegt de hele financiële wereld. De oplevende handel in crypto ETFs nadat de Securities and Exchanges Commission (SEC) in januari van dit jaar daarvoor goedkeuringen verleende, getuigt daarvan. De verkiezingsuitslag zal richtinggevend blijken te zijn. De vermoedelijk verkozen president Trump heeft tijdens de verkiezingen aangegeven dat hij "will make America the crypto capital of the planet" door overregulering te stoppen en innovatie te ondersteunen.5 De vermoedelijke vicepresident Vance steunt het wetsvoorstel dat een overkoepelend toezichthoudend raamwerk introduceert. Dat zijn voortekenen dat de VS naar een rule based toezichtaanpak overgaat. Er zijn echter ook tegengestelde acties ondernomen. De SEC in zijn huidige samenstelling heeft recent de strijd aangebonden met een aantal marktpartijen in het crypto ecosysteem.6 Daarenboven heeft het Amerikaanse Ministerie van Financiën op 16 augustus 2024 haar halfjaarlijkse agenda bekendgemaakt. Daarin is een voorstel aangekondigd om de regelgeving voor crypto-assets en traditionele fiatvaluta gelijk te trekken. Het voorstel zal rapportagevereisten uitbreiden naar crypto-assets met wettige betaalmiddelstatus, inclusief door centrale banken uitgegeven digitale valuta.7 Of dit federale initiatief en het optreden van de SEC doorgang gaan vinden is mede afhankelijk van het politieke leiderschap in de VS. 

De invoering van MiCAR is nu echt nabij. Vanuit een marktperspectief is het vooral afwachten of de Europese cryptomarkt na invoering verder floreert of door de nieuwe regelgeving minder attractief wordt. De cryptomarkt is bij uitstek een zeer mondiaal opererende en bewegelijke markt. Gaat de EU het first-movers-advantage incasseren of geldt de 'wet van de remmende voorsprong'. Zal sprake zijn van verdere innovatie, doorontwikkeling en een (institutionele) kapitaalsinstroom of zoeken marktpartijen naar jurisdicties die net een iets andere weg bewandelen dan de Europese Commissie en de Lidstaten? We zullen het begin 2025 te weten komen.