Maak het gebruik van de DigiD-machtiging voor mantelzorgers eenvoudiger

Sinds enige jaren ben ik de curator van mijn broer, die zowel ernstig verstandelijk als lichamelijk beperkt is. Hij kan niets zelf en is daardoor volledig afhankelijk van anderen. Na het overlijden van mijn moeder heb ik de taak van het curatorschap met alle liefde op mij genomen. Jaarlijks moet ik als curator 'rekening en verantwoording' afleggen aan de rechtbank. Dat houdt in dat ik gedetailleerd verslag moet doen van zijn bezittingen, inkomsten en uitgaven. Verder staan ons beider persoonsgegevens in het openbare 'centrale curatele- en bewindregister', waar ik vanuit privacy-oogpunt ook wel iets van vind, maar tegelijkertijd begrip voor heb. Iedereen moet immers kunnen verifiëren dat ik inderdaad wettelijk bevoegd ben om hem te vertegenwoordigen. Veel zaken doe ik voor hem nog steeds per post of telefonisch af. Niet omdat ik dat wil, maar omdat het digitaal zaken regelen in de praktijk nu eenmaal op de nodige problemen stuit. Neem bijvoorbeeld het gebruik maken van de DigiD-functionaliteit. Voor het verkrijgen van een machtiging kan mijn broer mij geen toestemming geven. Gelukkig bestaat de mogelijkheid om op een alternatieve manier een machtiging te verkrijgen door middel van de DigiD-code, maar wat mij betreft is de voorziening daarmee nog steeds niet optimaal geregeld. Dat moet dus beter. Wat ging hieraan vooraf?

Het gesprek over de digitale inclusiviteit loopt al enige jaren. Reeds in 2018 beloofde de toenmalige staatssecretaris in een brief aan de Tweede Kamer te zullen komen met een oplossing voor het machtigingsprobleem.2 Een vijftal belangenorganisaties had hierop aangedrongen.3 Eind 2023 liet ook de Nationale ombudsman, die zich het lot van de mantelzorgers had aangetrokken, van zich horen.4 In zijn kritische rapport 'DigiD helpt niet mee' riep hij de overheid op om het digitaal regelen van zaken voor de vertegenwoordigers van hun naasten met een beperking mogelijk te maken. De overheid zou hiervoor de verantwoordelijkheid moeten nemen door te komen met een oplossing voor een goed werkende digitale machtigingsvoorziening. In 2024 zijn de gesprekken tussen de Nationale ombudsman en de overheid voortgezet rondom het thema van digitale inclusiviteit. Onder de noemer 'Stelsel Toegang' staat de problematiek op de politieke agenda en aangegeven is dat 'de bevoegdheidsverklaringsdienst' voor wettelijke vertegenwoordigers gefaseerd verloopt in de periode 2024-2026.5

In Nederland bestaat al sinds 2005 de mogelijkheid om van een digitale identiteit, de DigiD, gebruik te maken. Met de DigiD kan iemand bijvoorbeeld zorgtoeslag aanvragen, een Wajong-uitkering krijgen en de belastingaangifte online regelen. Hoewel de samenleving in toenemende mate digitaliseert, is het gebruik van de DigiD niet voor iedereen weggelegd. Omdat de DigiD persoonsgebonden is, is het bijvoorbeeld niet toegestaan om de DigiD van een ander te gebruiken. Mentoren, bewindvoerders en curatoren kunnen weliswaar een machtiging aanvragen, maar lastig is dat deze machtiging nog steeds alleen per organisatie geregeld kan worden voor een beperkte duur. Daarnaast bieden lang niet alle instanties deze faciliteit, omdat zij hun systemen nog niet hebben kunnen koppelen aan de geboden machtigingsvoorziening.6 Al met al niet heel praktisch, wanneer je alle zaken voor iemand moet regelen, die het nooit zelf zal kunnen doen.

Mijn oproep aan de overheid is daarom om dit sneller op te lossen met een uniforme machtigingsmogelijkheid. Op het moment dat iemand als curator wordt aangesteld, zou de digitale toegangsvoorziening eigenlijk meteen in één keer geregeld moeten kunnen worden. Dat zou veel schelen in rompslomp en extra kosten, en het biedt de mogelijkheid om de zorg nog beter op onze naaste te richten.