De bankierseed en klantbelang centraal

Met de Wijzigingswet financiële markten 2015 is de bankierseed ingevoerd. Banken met zetel in Nederland zijn verplicht hun medewerkers en bepaalde groepen externen die onder hun verantwoordelijkheid werken, de bankierseed af te nemen. Met het afleggen van de bankierseed verbindt de medewerker zich om bij de uitoefening van zijn functie bij de bank een aantal gedragsnormen na te leven. Hij belooft ‘binnen de grenzen van zijn functie’ onder meer een zorgvuldige afweging te maken tussen de belangen van alle partijen die bij de onderneming zijn betrokken, en in die afweging het belang van de klant centraal te stellen. Met name de norm ‘klantbelang centraal’ leidt tot veel discussie onder de medewerkers van banken. Wat betekent dat voor mij? Mag ik nog wel een financiering opzeggen als de klant in gebreke is met betaling van rente en aflossing? Mag ik de klant een geldlening aanbieden als ik weet dat de concurrent een lagere debetrente vraagt? Het antwoord op dergelijke vragen is niet vrijblijvend. Bij ernstige overtreding van een gedragsnorm kan een klacht tegen de medewerker worden ingediend bij de Tuchtcommissie van de Stichting Tuchtrecht Banken en als de Tuchtcommissie de klacht gegrond vindt, kan zij een maatregel opleggen.

Klantbelang centraal is een norm die afkomstig is uit het toezichtrecht. Zie art. 4:24a lid 2 Wft. Het is een open norm die betekenis krijgt door haar te concretiseren op basis van de omstandigheden van het geval. Net als de zorgplicht. Een belangrijke omstandigheid bij het invullen van die betekenis in een concreet geval, is de functie die de betreffende medewerker vervult. Dit is in de bankierseed tot uitdrukking gebracht door de toevoeging in de aanhef ‘binnen de grenzen van zijn functie’. Een adviseur moet bij de uitoefening van zijn functie het klantbelang centraal stellen door in de advisering dit belang te laten prevaleren boven andere belangen zoals die van de bank. Een medewerker betrokken bij de ontwikkeling van producten dient eraan bij te dragen dat het product voor de klant kostenefficiënt, nuttig, veilig en begrijpelijk is. De functie van een medewerker van de afdeling bijzonder beheer van een bank behelst het beheersen van risico’s verbonden aan het verstrekken van financieringen. Klantbelang centraal brengt voor hem mee dat hij de mogelijkheden benut om de neergang van een bedrijf om te buigen in herstel. Als dat niet mogelijk is (of de kans daarop te klein lijkt), brengt zijn functie mee dat hij het financiële verlies beperkt mede met het oog op de belangen van andere schuldeisers van de bank, zoals obligatiehouders en spaarders. Klantbelang centraal betekent dan dat de medewerker (i) de klant op een eerlijke en zorgvuldige manier behandelt, (ii) duidelijk, niet-misleidend en respectvol met de klant communiceert, (iii) maatregelen neemt die proportioneel en redelijk zijn, (iv) bij de uitwinning van zekerheden zorg draagt voor een zorgvuldig verkoopproces, (v) streeft naar in de gegeven omstandigheden best haalbare opbrengst en (vi) zich toetsbaar opstelt door belangrijke besluiten en afwegingen vast te leggen. Voor medewerkers die een functie vervullen waarbij hun handelen of nalaten direct noch indirect gevolgen heeft voor de klant, zoals een medewerker van het personeelsrestaurant van een bank, zal deze gedragsnorm minder relevant zijn, maar kunnen weer andere normen van de bankierseed belangrijk zijn.

De bankierseed heeft effect doordat medewerkers bewuster omgaan met de gedragsdilemma’s waarmee zij in de dagelijkse praktijk worden geconfronteerd. Zij vragen zich bijvoorbeeld af: ‘Wat betekent klantbelang centraal voor mij?’ Zij delen opvattingen met collega’s en leidinggevenden en komen zo tot een gemeenschappelijke invulling van deze gedragsnorm. De passage in de vorige alinea over de betekenis van klantbelang centraal voor medewerkers van bijzonder beheer is bijvoorbeeld het resultaat van het debat tussen medewerkers van bijzonder beheer van een bank. Dit proces moet eraan bijdragen dat het vertrouwen in banken wordt hersteld.