Vrijheid, freedom, vrijdom

Een uitspraak waar ik in deze tijden vaak aan denk is een Engelstalige, door mij altijd onthouden als "the freedom to move your hands is limited by the distance to your neighbour's nose".1 Ik zie dan in gedachten iemand voor mij die met zijn armen loopt te zwaaien. De reden daarvoor ken ik niet, misschien gewoon een uiting van een gevoel van vrijheid. Weinig mooiers dan een vrij en blij mens. Als de handen aan het eind van die zwaaiende armen echter de neus van een naburig persoon dicht naderen, en misschien zelfs flink raken, gaan ook andere overwegingen spelen. Want ook met de belangen van die ander moet rekening worden gehouden. Vrijheid is niet onbeperkt, hooguit misschien voor iemand die alleen op een verder onbewoond eiland woont. Ik heb ooit een vakantie doorgebracht in San Blas, een archipel langs de Atlantische kust van Panama (verder had ik in Panama overigens geen bezigheden). Een klein eilandje daar werd One Tree Island genoemd. Het was niet meer dan een klein strandzandeilandje, zonder bomen. De enige palm die er ooit stond was door een storm geveld en in zee verdwenen, maar het bleef One Tree Island. Als je daar in je eentje zit heb je alle vrijheid. Zodra twee mensen samenleven houden zij rekening met elkaar en met elkaars belangen, als zij hun samenleving beschaafd willen houden. Dat betekent afspraken, stilzwijgende of uitgesproken, mondeling dan wel op schrift gesteld: regels, recht.

De laatste tijd wordt veelvuldig een beroep gedaan op vrijheid en de individuele vrijheden die eenieder zouden toekomen. De ander wordt daarbij niet altijd gezien. Die ander is allereerst je directe naaste, letterlijk genomen, degene die naast je staat. Maar er zijn ook andere anderen, waarmee eveneens rekening moet worden gehouden, ook al zie je ze niet en ken je ze niet. In het kader van waar wij ons in het financieel recht mee bezighouden brengt dit ideeën uit het verleden in herinnering. Zo waren er mensen die in discussies over gebruik van voorwetenschap bij handel op de beurs aanvoerden dat relevant was dat degene die met voorkennis handelt degene die aan de andere kant van de transactie zit niet kent (en ook niet weet wat die weet). Je legt gewoon een order in het boek en als er een tegengestelde order is die 'matcht', wordt er een transactie gedaan en afgewikkeld. Niks aan de hand toch? Toch zit het anders, en is de markt als geheel (waaronder ook die individuele belegger aan de andere kant) gebaat bij regels die handel met voorkennis aan banden leggen. Ook andere voorbeelden komen in gedachten, veelal neerkomend op sectoren (een begrip waarachter, net als achter veel andere maatschappelijke fenomenen, altijd mensen zitten) die vinden dat zij hun activiteiten ongereguleerd moeten kunnen uitoefenen. Alternatieve beleggingsinstellingen, crowd funding, crypto's. Denk ook aan finfluencers, waarover Frank 't Hart elders in dit nummer schrijft. Op enig moment gaat de overheid hier toch naar kijken en zich afvragen of bescherming van individuen (tegen anderen en misschien ook wel tegen henzelf) of van de samenleving als geheel regelgeving vereist die beperkingen stelt.

"The freedom to move your hands is limited by the distance to your neighbour's nose": voor mij een heldere en begrijpelijke uitspraak die duidelijk maakt dat vrijheid niet onbeperkt is.