Redactioneel

Vooroorlogse toestanden

Het Kabinet Schoof I is gevallen; voor sommigen een verademing, voor anderen een bron van frustratie. Duidelijk is dat de verhoging van de overheidsuitgaven op veiligheid (Defensie) doorgang zal vinden, zeker gezien de uitkomst van de NAVO-top in Den Haag. De investeringen moeten leiden tot een betere veiligheid. Is er bij deze hernieuwde aandacht voor onze veiligheid ook nagedacht over onze voedselveiligheid? Er is uiteraard al veel wetgeving rond voedselveiligheid, maar het lijkt er soms op dat men zich zo focust op terrorisme en oorlog, dat men de noodzaak vergeet ook op dit onderwerpen dicht op de bal te blijven spelen. De recente zaken rond verontreinigde blauwe bessen en in grotere mate de Haribo snoepjes (die mogelijk ten gevolg hebben gehad dat 3 kinderen in coma zijn geraakt) geven aan dat ons systeem niet volledig waterdicht is. Gezien de grote geopolitieke verschuivingen in de wereld zou het niet verkeerd zijn in plaats van ons alleen druk te maken om wat er op het wereldtoneel gebeurd, ook kritisch te blijven op ons eigen voedselveiligheid systeem.

Waar de overheid naast de fysieke veiligheid ook steeds meer lijkt in te zien dat cyber security een belangrijk onderdeel is van onze 'verdediging', blijft het internet vol gepompt worden met desinformatie rond voeding. Het Voedingscentrum, een organisatie die misschien niet het meest vooruitstrevend is, maar kiest voor een degelijke en goed onderbouwde informatie rond voeding, is door het Kabinet wezenlijk teruggesnoeid in grootte door aangekondigde bezuinigingen en moet zich nu slechts toeleggen op preventie. Door een kleinere rol voor organisaties als het Voedingscentrum is de weg voor influencers en andere experts om voedselinformatie te verspreiden groter. Een mooi voorbeeld zag ik online waarbij er in een tweeluik een vergelijking werd gemaakt tussen de consumentenperceptie van voedingsmiddelen met extra eiwit of proteïne en voedingsmiddelen voor gericht op inname van meer vezels. Waarbij proteïne gericht was op de bodybuilder en het imago lijkt te hebben van een essentiële voedingstof om een killer body te krijgen, hebben vezels (in mijn ogen volledig onterecht) een veel duffer imago. Dat terwijl de gewone consument voldoende eiwit binnenkrijgt en juist het vezelgehalte een veel groter probleem is. Toch merk ik op dat de supermarkt volstaat met producten vol met extra eiwit (zoals bijvoorbeeld poffertjes?), terwijl de hoeveelheid producten met extra vezels sterk achterblijft bij deze trend. Hier kan een parallel worden getrokken met de huidige tijd vol harde tegenstellingen en ongeloof in de wetenschap, waarbij het aan de consument is om zichzelf te wapenen en te informeren.

Als je kijkt naar de oproep van de overheid om een noodpakket in huis te halen, zou de vraag kunnen opdoemen of dit dan de 'oplossing' is en wat er eigenlijk in het Noodpakket zit als het gaat om voedselveiligheid?1 Het is niet zo dat mensen worden opgeroepen om al het voedsel ruime tijd te koken voor consumptie of bijvoorbeeld industriële UV lampen in huis te halen om zelf iets voor hun eigen voedselveiligheid te kunnen betekenen, als er tijdelijk geen garantie zou zijn op de voedselveiligheid. Toch hebben veel van de zaken in het noodpakket zeker te maken met voedselveiligheid; zoals reinigingstabletten of andere hulpmiddelen om water te zuiveren (naast de oproep om voldoende fleswater in huis te hebben). Ook lang houdbaar eten in combinatie met een voorziening om te koken zijn direct ingegeven om in een noodsituatie de voedselveiligheid te vergroten. Is dit een voorbode van een zich verder terugtrekkende overheid die er meer en meer voor kiest om de burger te laten zorgen voor de eigen veiligheid? Gelukkig is er natuurlijk ook goed nieuws. De nieuwe editie van het tijdschrift voor levensmiddelenrecht is er weer, met ook deze keer weer een aantal interessante en prikkelende artikelen die direct of indirect en op hun eigen terrein meer inzicht geven over aankomende ontwikkelingen.

Fermentatie als techniek om voedsel te produceren is hot. Zowel klassieke als hoog technologische fermentatie staan in de schijnwerpers. Deze aandacht is er niet alleen omdat er bijzondere en lekkere voedingsmiddelen uit voort kunnen komen, maar ook omdat de wet- en regelgeving rond deze producten interessant zijn om op in te zoomen. De schrijvers Madhura Rao en Ashley Thuthao Keng Dam gaan in op hoe lokale, traditionele producenten van gefermenteerde producten omgaan met regeldruk en welke mogelijke gevolgen deze strategie kan hebben op voedselveiligheidsgebied.

Het tweede artikel neemt de lezer mee in de wereld van de gemeenschappelijke marktordening voor hop. Deze is recent gewijzigd en aangevuld en geeft daarom een mooie aanleiding om de hopwetgeving als onderdeel van het EU-landbouwrecht en in het licht van de doelstellingen van de Green Deal te bespreken. De auteurs schetsen een overzicht van de toepasselijke wet- en regelgeving en weten een inkijk te geven in relevante begrippen en handhaving rond hop, alsmede enkele kritische notities te plaatsen bij het huidige kader. 

Deze editie bevat ook weer een prikkelende column geschreven door Murk Boerstra (FNLI) over de prijsstijging van levensmiddelen in de supermarkt over de afgelopen jaren en de rol van de politiek en toezichthouders. In zijn column gaat hij onder andere in op oorzaken van de prijsstijgingen en initiatieven vanuit de wetgever om hier tegen te ageren, alsmede op de positie van de Europese Commissie en het standpunt van de FNLI ten aanzien van dit onderwerp.

In het derde artikel schetst Jens Karsen hoe het college van commissarissen, von der Leyen II, omgaat met regelgeving en beleid rond voedselveiligheid. Hij richt zich in het bijzonder op hoe zij inzetten op de bescherming van de primaire productie in het licht van de geopolitieke spanningen en de druk op toeleveranciers ketens. Hij gaat hierbij in op de initiatieven die deze bescherming zouden moeten vergroten en reflecteert op de context waarbinnen deze initiatieven zijn genomen.

Daarnaast gaan in deze editie Jacqueline Mailly en Samantha van Dijk in op één van de kern principes van het Europese levensmiddelen recht, het voorzorgsbeginsel. Anders dan het internationale oorlogsrecht is er binnen het levensmiddelenrecht wel ruim mogelijkheid om maatregelen in het leven te roepen om risico's voor de volksgezondheid te voorkomen of te verkleinen. De auteurs reflecteren op hoe in de praktijk wordt omgegaan met het voorzogsbeginsel in de context diverse grote voedselcrisissen.

Ook dit nummer zal Jurian Langer weer een aantal zaken die in de pijplijn zitten voor Europese rechtspraak bespreken. Welke levensmiddelenrechtelijk relevante vragen liggen voor in prejudiciële procedures of in (hoger) beroep bij de rechters in Luxemburg? 

Hopelijk geeft de vernieuwde aandacht voor onze bescherming ook een boost aan het verbeteren van onze voedselveiligheid en is het vullen van een noodpakket door consumenten niet het enige dat de komende regering zal doen om ons op dat punt veilig te houden, er komen in ieder geval interessante tijden aan.

Veel leesplezier!

Namens de redactie,

Floris Kets