Het portretrecht van de kat van Mary
F. Merab-Samii en M. van der Linden-Smith*
Google streetview is een mooie toevoeging op Google maps, maar roept wel juridische vragen op over de rechten van individuen die herkenbaar worden afgebeeld . In dit artikel wordt de vraag behandeld of iemand die zichzelf herkent op een foto op Google streetview, daar iets aan kan doen met een beroep op het portretrecht.
1. Inleiding
Mary Kalin-Casey, een vrouw in Oakland, Californië, haalde het nieuws met het bericht dat ze op Google Streetview haar kat
Artikel kopen € 79,00 excl. BTW
In plaats van abonneren kunt u dit artikel ook afzonderlijk kopen.
Monty achter het raam had zien zitten van haar huiskamer op de eerste verdieping. ‘Mijn punt is’, zo zei ze, ‘waar de grens ligt tussen foto’s maken in het openbaar, en inzoomen op het dagelijks leven van mensen.’1
Google Streetview is een dienst van Google die de gebruiker van Google Maps in staat stelt om op straatniveau panoramafoto’s te bekijken van een bepaalde locatie op de landkaart. De foto’s zijn genomen vanaf de openbare weg en geven daardoor een indruk hoe een bepaalde plek op aarde er daadwerkelijk uitziet. Met Streetview is het mogelijk om in te zoomen op bepaalde delen van de foto en om deze 360 graden rond en 290 graden op en neer te bewegen. Pijlen op de kaart geven aan in welke richting men kan lopen waarmee het mogelijk wordt om een virtuele wandeling te maken in een bepaald gebied. Google Streetview maakt gebruik van grote hoeveelheden afbeeldingen die worden gemaakt door op een speciale auto gemonteerde camera’s. Deze auto’s dragen het logo van Google en hun route wordt vooraf aangekondigd. De afbeeldingen worden vervolgens door een computer geanalyseerd en aan elkaar geplakt om zodoende een panoramisch beeld te creëren.
Het standpunt van Google was destijds dat er geen sprake kon zijn privacyschending, omdat de foto’s vanaf de straat waren genomen. Volgens Google zou het in de werkelijkheid niet anders geweest zijn wanneer een voorbijganger naar het appartement van Mary zou kijken. Dit argument lijkt weinig steekhoudend: een foto kan, anders dan een oogopslag, vermenigvuldigd en bewaard worden. Daarnaast is een foto op Streetview toegankelijk voor ieder met toegang tot internet. Een willekeurige foto op een virtueel fotoalbum zal dan ook niet dezelfde mate van blootstelling hebben.
Naast het geval van Mary zijn tal van andere voorbeelden waarbij gefotografeerde personen in Google Streetview zich aangetast voelen in hun recht op privacy. Men kan denken aan gevallen waarin personen in een bepaalde omgeving worden gefotografeerd waar zij liever niet gezien willen worden, zoals een man die een stripclub verlaat. Een ander veel voorkomend voorbeeld is die van (half-) naakt zonnende vrouwen op het stand of in een park. En recent nog ophef over een foto van een blote kleuter aanleiding voor kamervragen.2 Daarnaast doen zich gevallen zich voor waarin personen gefotografeerd worden tijdens het begaan van (ogenschijnlijk) strafbare feiten, zoals een jongeman die al klimmend op het hek een woning lijkt te willen inbreken.3
Google heeft een aantal waarborgen geïmplementeerd om de privacy van gefotografeerde personen in Google Streetview te beschermen. Allereerst worden foto’s uitsluitend vanaf de openbare weg genomen en zijn zij niet ‘realtime’ (dat wil zeggen dat de dienst alleen beelden bevat van straten zoals zij waren op het moment dat de camera auto’s er doorheen reden, ook zijn de foto’s als gevolg van het verwerkingsproces vaak maanden oud). Sinds kort worden gezichten en kentekens onherkenbaar gemaakt door middel van een door Google ontwikkelde computeralgoritme. Tot slot stelt Google haar gebruikers toe om foto’s eventueel te laten verwijderen wanneer deze beelden bevatten met ongepaste inhoud, of wanneer de gebruiker, of diens familie of vrienden, te zien zijn en zij dit onwenselijk achten. Via een aanvraagformulier kunnen gebruikers Google verzoeken om afbeeldingen te verwijderen. De mogelijkheid om te rapporteren is echter niet als zodanig aangegeven, men kan slechts bezwaar maken door te klikken op ‘Street View Help’. Let wel, volgens Google is dit geen recht, maar een service van Google.
Deze waarborgen zijn geïmplementeerd naar aanleiding van een waarschuwing van de EU toezichthouder van gegevensbescherming Peter Hustinx, die Google erop wees dat ‘het succes of falen van Google afhangt van het respecteren van de Europese privacywetgeving’.4
Er zijn sites die internetgebruikers aanmoedigen om ‘grappige, opvallende en rare’ foto’s via Google Streetview op te zoeken en deze op de site te verzamelen, zoals www.streetviewnederland.nl.5 Men kan daarbij denken aan foto’s van vallende mensen, auto-ongelukken maar vaak ook naakte
of schaarsgeklede personen die toevallig op een ongelukkige manier zijn vastgelegd. Streetviewnederland is een goed voorbeeld van een derde partij die met een eigen oogmerk gebruik maakt van de op Google Streetview geplaatste foto’s. Door plaatsing op Streetviewnederland worden de foto’s door veel meer mensen gezien dan anders het geval zou zijn, en ze worden in een bepaalde context geplaatst.
Als de plaatjes van Google Streetview door een juridische bril bekeken worden, dan zijn er drie wegen zichtbaar die bewandeld zouden kunnen worden om iets te doen tegen plaatjes waar men bezwaar tegen kan hebben: het portretrecht, de Wet bescherming persoonsgegevens6 en de breed toegankelijke weg van de onrechtmatige daad.7 Dit artikel beperkt zich tot de eerste van deze drie wegen. De vraag die in dit artikel centraal staat is de volgende: In hoeverre hebben geportretteerde personen op Google Streetview een redelijk belang in de zin van het portretrecht om zich met succes tegen openbaarmaking van hun portret door Google Streetview te verzetten?
De opbouw van dit artikel is als volgt. In paragraaf 2 wordt kort de achtergrond van het portretrecht toegelicht en wordt aangegeven wanneer er sprake is van een portret. De invulling van het ‘redelijk belang’-criterium komt in paragraaf 3 aan de orde. En in de conclusie wordt, aan de hand van hetgeen besproken is, een antwoord gegeven op bovengenoemde onderzoeksvraag.
U heeft op dit moment geen toegang tot de volledige inhoud van dit product. U kunt alleen de inleiding en hoofdstukindeling lezen.
Wanneer u volledige toegang wenst tot alle informatie kunt u zich abonneren of inloggen als abonnee.
