Komkommertijd. Tijd voor een boek!

Een niet nader te noemen redactielid heeft er de gewoonte van gemaakt om mij van tijd tot tijd een boek in de handen te drukken, onder begeleidende teksten als ‘heb je deze nou nog steeds niet gelezen? Dan tel je eigenlijk niet mee’. Zo heb ik laatst ‘The Circle’ van Dave Eggers gelezen (confronterende blik op de toekomst, matige verpakking), ‘The Master Switch’ van Tim Wu (interessante theorie over de ‘innovatie-cyclus’, en een mooie inkijk in de content- en telecomverhoudingen in de VS) en zal hét boek over big data van Victor Mayer-Schönberger vast weldra op mijn bureau liggen.

Op zoek naar een antwoord op deze weldaden dook ik mijn eigen (elektronische) boekenkast in. Het boek ‘The Net Delusion’ van Evgeny Morozov heeft een goede indruk op me gemaakt, en zijn nieuwe boek ‘To Safe Everything, Click Here’ had ik nog niet gelezen. Ik besloot de gok te wagen, en heb twee exemplaren aangeschaft.

Evengy Morozov is de frisse (of: gure) wind die door de academische wereld waait. In ‘The Net Delusion’ plaatste Morozov al een aantal kritische noten bij de rol die internet wordt toegedicht in het verdrijven van totalitaire en repressieve regimes, en wordt onder andere de ‘Twitter revolutie’ vakkundig weggeschreven. Anders dan ‘the internet freedom agenda’ wil doen vermoeden, is ‘het internet’ –wat dat ook moge zijn- in veel gevallen niet de Messias die de bevolking komt bevrijden van de dictatuur, maar een nieuw middel voor de dictatuur om de bevolking in de gaten te houden.

Het nieuwe boek van Morozov trekt deze kritiek door naar het algemene: in niet te misstane bewoordingen zet de schrijver zich af tegen de al te zere bejubeling van internet en nieuwe technologie in onze maatschappij - ‘neomania’ en ‘cyber utopianism’ in de ogen van Morozov. Hij merkt op dat wij zo onder de indruk lijken te zijn van de zegeningen van het internet en haar schijnbare kwaliteiten, dat wij het als oplossing voor nagenoeg alles zien (‘internet solutionism’), en dat alles (wetgeving en rechtspraak incluus) zich maar heeft te schikken naar het internet (‘internet-centrism’), in plaats van andersom. Goed onderbouwd licht Morozov toe dat er geen één ‘internet’ is, maar een verzameling van verschillende netwerken, die in meer of mindere mate open zijn, en elk hun eigen ecosysteem vormen met specifieke uitdagingen. En de problemen die men op denkt te lossen met internet, zijn dat eigenlijk wel problemen? Of zoeken/verzinnen we problemen om ontwikkelingen rond het internet te legitimeren? Niet de minste geleerden (oa. Lawrence Lessig, Tim Wu) wordt internet-centrisme verweten. Roemloos gaat de innovatie-cyclus waarop Tim Wu’s ‘The Master Switch’ is gebaseerd, ten onder: Wu wordt door Morozov verweten het internet op een zodanige manier te beschrijven dat daar een aantal herkenbare historische patronen (respectievelijk de ontwikkeling van telegraaf, telefoon en televisie in de VS) aan correleren, en dit als universele theorie te presenteren. U begrijpt dat de boekbespreking van ‘To Safe Everything, Click Here’ van Wu lovend is.1

Morozov meent dat we, door het internet en al haar bejubelde kwaliteiten als eindstation te behandelen, bepaalde vormen van innovatie juist tegenwerken. Het is moeilijk voor te stellen, dat geeft de schrijver toe, maar stel nou dat er nog iets ná ‘het internet’ is? Met alle regelgeving die dit internet -of althans een bepaalde vorm daarvan-, juist beschermt, kan dergelijke innovatie niet plaatsvinden. En dat terwijl internet zelf bestaande communicatiemodellen als TV en telefoon juist innoveert. Zonder een kant te kiezen, valt niet te ontkennen dat de ongetwijfeld goedbedoelde netneutraliteitsregels, bedoeld om het internet te beschermen, bepaalde innovaties in de weg staan.

Al deze kritiek op het ‘internet centrisme’ zou bijna tot ongemakkelijke existentiële vragen (en redactievergaderingen) bij het Tijdschrift voor Internetrecht nopen. Gelukkig onderstrepen de uitstekende bijdragen van dit nummer over onder andere de thuiskopie heffing, het Gonzalèz/Google Spain-arrest en het Meltwater-arrest nut en noodzaak van ons tijdschrift. Veel leesplezier!