Goed gedrag op internet

Bij het schrijven van dit redactioneel houdt de COVID-19 storm de wereld in zijn greep. Het internet speelt in die storm een cruciale rol om de samenleving draaiend te houden. Online werken, leren en communiceren zijn meer nog dan voorheen de norm. Dat intensieve gebruik van het internet roept regelmatig ergernis op. Van chaos in video-overleggen, onnodige communicatie, misverstanden, fake news tot regelrechte fraudegevallen.2 Dan blijkt dat niet iedereen zich door dezelfde gedragsregels laat leiden.

Stellen dat iedereen zich netjes moet gedragen op het internet, is ongeveer hetzelfde als politici die zeggen dat er een “een pakket aan verstandige en slimme maatregelen” moet komen. 3 Een gratuite inkopper waar je geen bezwaar tegen kunt hebben, maar die je door de onbepaaldheid geen stap verder brengt. Hoe geven we invulling aan het begrip “goed gedrag”?

Bijkomende moeilijkheid daarbij is dat het internet onbegrensd is, en we dus per definitie te maken hebben met actoren in verschillende jurisdicties. Binnen die jurisdicties zal verschillend worden gedacht over wat wel en niet wenselijk is. Waarschijnlijk zullen de meeste landen in algemene zin nog wel onderschrijven dat ze goed internetgedrag willen faciliteren. Maar als we afdalen naar de concrete toepassing, dan zal waarschijnlijk blijken dat er heel verschillend wordt gedacht over wat (on)wenselijk is. Tenminste, dat valt te verwachten als je bijvoorbeeld kijkt naar de discussie over hoe landen zich in cyberspace behoren te gedragen. Jochem de Groot beschrijft in zijn opinie in dit nummer hoe die discussie de VN verdeelt. Hij bepleit overigens een meer inclusieve aanpak, waar ook het bedrijfsleven en andere actoren bij worden betrokken.

Een bekende poging om goed gedrag op het internet handen en voeten te geven zijn de Netiquettes, een privaat-initiatief. Virginia Shea bedacht de tien geboden voor goed digitaal burgerschap.4 Deze regels, die allerlei onderwerpen behandelen, kregen een warm welkom.5 In allerlei varianten komen ze terug.6 De Netiquettes bepalen onder andere dat je ethisch moet handelen. Wat daaronder wordt verstaan, wordt echter niet toegelicht. “This is a book about manners, not about ethics. But if you encounter an ethical dilemma in cyberspace, consult the code you follow in real life. Chances are good you'll find the answer.“7 Een ieder wordt ook aangespoord om de wet na te leven. maar, merkt de schrijfster op “Some laws are obscure or complicated enough that it's hard to know how to follow them. And in some cases, we're still establishing how the law applies to cyberspace.”

Kortom, alhoewel de Netiquettes nuttig kunnen zijn om te bepalen wat als algemeen wenselijk onlinegedrag wordt beschouwd, geven zij weinig aanknopingspunten over welk concreet gedrag wenselijk of onwenselijk is.

De Richtlijn Oneerlijke handelspraktijken8 beoogt wél om in het concrete geval handen en voeten te geven aan wat wenselijk is en wat niet. Kunnen we daar dan soms iets van gebruiken? Wellicht wel, maar Veerle van Druenen en Christoph Jeloschek schrijven in dit nummer dat de handhaving van deze wetgeving door concurrenten niet zonder problemen is. Zij concluderen dat er veel onduidelijkheid blijft bestaan over de eisen voor een beroep door een concurrent op de regels over oneerlijke handelspraktijken.

Het definiëren en afdwingen van goed gedrag blijkt een bewerkelijk onderwerp. Om het internet werkbaar te houden moeten we het dus in belangrijke mate hebben van de goede intenties van anderen. Practice what you preach. Een reden te meer om ons op het internet goed te gedragen!