Voorwoord

Van Jaarrekeningenrecht naar Recht inzake verslaggeving, accountancy en toezicht.

Het gebied waar ondernemingsrecht en bedrijfseconomie elkaar raken is buitengewoon interessant en bevat veel vraagstukken die om een multidisciplinaire aanpak vragen.

Toen 15 jaar geleden het initiatief tot het Tijdschrift voor Jaarrekeningenrecht werd genomen werd dit aangewakkerd door de belangstelling die vanuit de ondernemingsrechtjuristen ontstond voor dit onderwerp, mede door het feit dat beursvennootschappen (vanaf 2005) in hun geconsolideerde jaarrekening de International Financial Reporting Standards (IFRS) van de International Accounting Standards Board (IASB) moesten gaan toepassen. Dat was regelgeving die zijn oorsprong vond in het Angelsaksisch recht. Juristen verwachtten dat dit aanleiding zou geven tot veel vragen en wellicht ook veel geschillen. Temeer daar het toezicht op de financiële markten opnieuw werd ingericht en de AFM nadrukkelijk aangaf toezicht op de toepassing van de regels te zullen houden.

De redactie en vaste medewerkers van het tijdschrift bestond in het begin voor het grootste deel uit juristen. De discussies over de te behandelen onderwerpen bewogen zich al snel naar gebieden die niet het jaarrekeningenrecht in formele of materiele zin betroffen. Onderwerpen die het kapitaalbeschermingsrecht, het toezicht en de governance betroffen kregen aandacht, evenals de regelgeving waar accountants verder mee te maken hadden. Op al die gebieden bleek de gedachtewisseling tussen juristen en accountants tot voor beide groepen diepere en soms nieuwe inzichten te leiden.

Vanaf dat moment werd regelmatig gesproken over de afbakening van het vakgebied dat het tijdschrift probeert ‘af te dekken’. Ook de benaming was onderdeel van dit debat. Alle betrokkenen ervaren dat ‘slechts’ vraagstukken rondom de informatievoorziening behandelen niet voldoende recht doet aan de waardevolle uitwisseling van gezichtspunten.

Na mijn accountantsstudie volgde ik in Tilburg in de avonduren mijn rechtenstudie. Mij is bij gebleven de opmerking van prof. mr. H. Schoordijk die ooit tijdens een college betoogde dat als je als jurist het economisch doel van een overeenkomst niet goed begreep, je dit juridisch niet goed kunt vastleggen en je slechts een vodje papier produceert. Ik zag dat in de praktijk inderdaad met enige regelmaat gebeuren. Omgekeerd kwam ik in de praktijk tegen dat accountants meenden, zonder acht te slaan op de juridische vormgeving en context, de economische verhouding tussen partijen te kunnen duiden (en verifiëren). De interactie tussen (ondernemingsrecht)juristen en accountants kan dus bijdragen aan kwaliteitsverbetering binnen beide beroepen.

Tegen die achtergrond is, zoals gesteld, binnen het Tijdschrift voor Jaarrekeningenrecht altijd ruim baan gegeven om ook aan onderwerpen die in verband stonden met verslaggeving en het optreden van accountants en juristen in dat verband aandacht te besteden.

Ook is in de loop der tijd het aandeel accountants in de redactie uitgebreid om deze interactie verder te stimuleren.

Naar mijn oordeel is het de moeite waard om het terrein waarop het tijdschrift zich richt nog wat verder te verbreden. Als men zich realiseert dat een belangrijk deel van de conflicten waarover in rechte moet worden beslist, handelen over economische belangentegenstelling dan is het zinvol dat juristen zich in bepaalde economische verschijnselen waarmee ze geconfronteerd worden, verdiepen en dat accountants zich de wijze van vastleggen van economische verhoudingen in overeenkomsten en wetten eigen maken. Daarnaast zou de positie van beide beroepsgroepen met betrekking tot het functioneren van ondernemingen in het economisch verkeer daarin kunnen worden betrokken. Dit betekent dat bijvoorbeeld aandacht zou kunnen worden gegeven aan vraagstukken rondom waardebegrippen in het economisch verkeer, aan de vraag of tussen (gelieerde) (rechts)personen transacties mogen plaats vinden anders dan tegen marktwaarde, aan vormen van schadebepaling etc. Ook kan aandacht worden besteed aan vragen inzake het toezicht en de daaraan ten grondslag liggende beginselen en daarbij gehanteerde en te hanteren rechtsmiddelen, waaronder het tuchtrecht en het bestuursrecht. Daarbij kan een bespreking van op accountants(organisaties) van toepassing zijnde (toezichts)wetgeving uiteraard niet ontbreken.

Hoewel bij het samenstellen van het tijdschrift altijd aandacht lijkt te zijn voor de praktische relevantie van de bijdragen, kan in het kader van de verdere ontwikkeling ook overwogen worden bijdragen toe te laten die wat ‘diepgravender’ en wellicht – daardoor – abstracter zijn. Zo zou aandacht kunnen worden gegeven aan ethische vragen die zich bij het verstrekken van informatie voordoen, zoals in hoeverre er sprake is en mag zijn van een zekere ‘kleuring’ in de verstrekte gegevens en de mate van transparantie. Een ander aspect waaraan het zinvol is aandacht te besteden, is rechtsvergelijking met betrekking tot regelgeving op dit vakgebied. Zoals bekend vindt veel van de regelgeving op onderhavig vakgebied zijn oorsprong in het Angelsaksisch recht. Dit recht verschilt op fundamentele punten van het continentaal-Europese recht, zowel wat betreft de opzet  (rechtersrecht tegenover wettenrecht) als in structuur (geen onderscheid tussen verbintenissenrecht en goederenrecht). Het eerstgenoemde onderscheid leidt tot regelgeving die binnen jurisdicties waarschijnlijk aanzienlijk verschillend uitwerken. Het als tweede genoemde verschil moet op bepaalde terreinen tot andere economische gevolgen leiden bij economische verschijnselen die op elkaar lijken. Zeker nu de afstand tussen de Angelsaksische wereld en continentaal-Europa lijkt toe te nemen, wordt dit nog relevanter. Opvallend is bijvoorbeeld dat na de financiële crisis van 2008 bij mijn weten nooit een diepgaande studie is gemaakt of het juridische verschil tussen mortgages en hypotheken niet tot aanzienlijke verschillen in economische consequenties voor de verstrekkers van leningen heeft geleid, en zo ja, of dit verschil uit de financiële verslaggeving is gebleken.

Al met al lijkt mij dat het gerechtvaardigd is om de ontwikkeling die het Tijdschrift voor Jaarrekeningenrecht de eerste 15 jaar heeft doorgemaakt, onverdroten voort te zetten en het terrein dat het bestrijkt uit te breiden. Ook lijkt het mij goed te overwegen daarbij ook wat fundamentelere vraagstukken te adresseren. Duidelijk is wel dat het Tijdschrift voor Jaarrekeningenrecht, dat goeddeels haar oorsprong vond in juridische ontwikkelingen rond financiële verslaggeving, in de loop der tijd een perspectiefverbreding heeft ondergaan door de vele ontwikkelingen in  de accountancysector, toezichtwetgeving en rapportages inzake ‘niet-financiële informatie’. Die perspectiefverbreding laat zich lastig in één woord dekken. Dat men dit bredere perspectief nu in de ondertitel tot uitdrukking brengt door vermelding ‘Verslaggeving, accountancy en  toezicht’ lijkt mij een fraaie oplossing.