Auditcommissies; een onmisbare schakel voor het waarborgen van de kwaliteit van de controle

Auditcommissies zijn een belangrijke schakel tussen stakeholders, het bestuur van de onderneming en de accountant en hebben een belangrijke bijdrage in de versterking van de kwaliteit van accountantscontrole. Recent onderzoek, in opdracht van de NBA, geeft aan dat auditcommissies van AEX- en AMX-bedrijven tevreden zijn over de rol van de controlerend accountant.2

De raad van commissarissen (RvC) en haar subcommissies, waaronder de auditcommissie hebben bij uitstek een rol om de verwachtingen van aandeelhouders en andere stakeholders in betrouwbare financiële verslaggeving te borgen. Deze taak is met name belegd bij de auditcommissie. Auditcommissies fungeren als tegengewicht tegen biases en een mogelijk afwijkend eigen belang van management en de accountant. Dit geldt te meer voor Organisaties van Openbaar Belang (OOB’s), omdat deze entiteiten een grote maatschappelijke relevantie hebben en daarom is de geloofwaardigheid van de gecontroleerde financiële verantwoordingen van deze organisaties cruciaal vanuit publiek belang.

Het belang van auditcommissies in de huidige discussie over de kwaliteit van accountantscontrole begint meer aandacht te krijgen.3 De Competition & Markets Authority (CMA)4 in het VK pleit bijvoorbeeld voor een versterking van het functioneren van de auditcommissie en het toezicht op het functioneren. Ook de Vereniging van Effectenbezitters (VEB) heeft recent een oproep gedaan om de auditcommissie een grotere verantwoordelijkheid te geven, onder andere door het verslag van de auditcommissie aan de raad van commissarissen integraal in het verslag van de RvC binnen het bestuursverslag van een onderneming op te nemen.5

Ik sluit me aan bij deze visie dat deze rol van de auditcommissie om de kwaliteit en toegevoegde waarde van de accountantscontrole te waarborgen essentieel is. Ten eerste omdat auditcommissies bij uitstek de rol hebben om de verwachtingen van aandeelhouders en andere stakeholders in betrouwbare financiële verslaggeving te bewaken. Met andere woorden: de auditcommissie heeft een taak om de werkzaamheden van de accountant te monitoren en de kwaliteit te bewaken. Ten tweede omdat de auditcommissie door haar unieke onafhankelijke positie in de governancestructuur, namelijk tussen de accountant en het bestuur van de onderneming, de toegevoegde waarde van de accountant kan versterken door de bevindingen van de accountant onderdeel te maken van de eigen toezichthoudende activiteiten.

Belangrijk daarvoor is dat de auditcommissie in voldoende mate is gepositioneerd in de governance structuur in de relatie tot de accountant en anderzijds dat de auditcommissie voldoende is geëquipeerd om deze rol te vervullen. De positionering en taakinhoud van de auditcommissie in relatie tot de externe accountant is voor OOB’s geregeld in het Besluit instelling auditcommissie zoals van toepassing sinds 1 januari 2017. Het besluit bepaalt onder andere dat de auditcommissie:

• het bestuursorgaan of de RvC in kennis stelt van het resultaat van de wettelijke controle, waarbij wordt toegelicht op welke wijze de wettelijke controle heeft bijgedragen aan de integriteit van de financiële verslaggeving en welke rol de auditcommissie in dat proces heeft gespeeld;
• voorstellen doet over de integriteit van het financiële verslaggevingsproces; en
• betrokken is bij de selectie en benoeming van de accountant.

Om deze taken te vervullen is het van belang dat de auditcommissie inzicht heeft in de kwaliteit van de uitgevoerde controlewerkzaamheden. Inzicht is meer dan geïnformeerd worden. Dat wil zeggen: enerzijds is het belangrijk dat het bestuur de auditcommissie de informatie verstrekt die zij nodig heeft voor de uitoefening van haar taak om de wettelijke controle van de jaarrekening te monitoren. Anderzijds moet de auditcommissie ook zelf proactief binnen de onderneming informatie verzamelen in het kader van haar taakuitoefening. 6

Aan de andere kant vragen deze taken dat de auditcommissie een intensieve relatie met de accountant heeft gedurende het gehele proces van accountantscontrole met meerdere contactmomenten, bij de bespreking van het controleplan en tussentijds gedurende de uitvoering van de controle. Een belangrijk onderdeel daarvan is dat de auditcommissie de accountant kritisch bevraagt bij onder andere de bespreking van de managementletter en het accountantsverslag.

De kritische rol ten opzichte van de accountant is met de inwerkingtreding van het nieuwe art. 48 in de Wet toezicht accountants (Wta) uitgebreid. Art. 48a lid 7 Wta7 bepaalt dat de accountantsorganisatie de voornaamste bevindingen en conclusies van de beoordeling van een controledossier door de AFM meedeelt aan de auditcommissie van de controlecliënt. Het doel van deze bepaling is dat de OOB voldoende informatie heeft om met de accountantsorganisatie in gesprek te gaan over de kwaliteit van de wettelijke controle. Dit sluit aan bij de taak die in het Besluit instelling auditcommissie is opgedragen aan de auditcommissie om de wettelijke controle van de jaarrekening te monitoren.

Monitoring van de werkzaamheden van de accountant en een kritisch en objectief tegenspel aan de accountant zijn cruciale onderdelen van de taak van de auditcommissie. De auditcommissie heeft hierin een belangrijke eigen verantwoordelijkheid, naast die van de accountant. Onderzoek8 toont aan dat auditcommissies die hun rol serieus nemen en adequaat invullen positief bijdragen aan de kwaliteit van de controle. De incidenten uit de afgelopen jaren leren echter ook dat nog niet elke auditcommissie adequaat invulling geeft aan deze rol. Dat geeft food voor thought.