Ontwikkelingen

Terwijl de overheid druk bezig is met het (niet) oplossen van de stikstofcrisis, zijn er ook interessante ontwikkelingen vanuit de maatschappij te melden. In deze bijdrage wil ik drie daarvan noemen:

• Het Programma Vitale Varkenshouderij (september 2019);
• De Landelijke rapportage en inventarisatie export en verwerking dierlijke mest 2019;
• Een initiatief onder de titel: ‘Eerlijke vleesprijs inclusief milieukosten hard nodig, voor onze boeren en gezondheid’.

Het programma Vitale Varkenshouderij1 behelst een Actieplan van een coalitie (waarin het Ministerie van LNV, de Rabobank en de Producentenorganisatie Varkenshouderij, Vion, ForFarmers, Agrifirm en TopigsNorsvin samenwerken). Het gaat dan om ‘een integrale vernieuwing en verduurzaming van de keten’. De ambities zijn groot: goede zorg voor de leefomgeving, centrale positie in de circulaire economie, erkende bijdrage aan klimaat en energietransitie, robuuste en gezonde varkens in een diervriendelijke houderij, mondiaal koploper in marktgerichtheid en ketensamenwerking. ‘Het Rijk en de private partners in de Coalitie investeren gezamenlijk in de komende vier jaar in innovatie van stalsystemen, mestverwaarding, het sluiten van mineralenkringlopen, het verbeteren van dierenwelzijn, een stevige internationale positionering van Holland Varken en de digitalisering van de keten. Op dit moment stellen private partners en overheden daarvoor elk minimaal €40 miljoen beschikbaar (totaal minimaal € 80 miljoen euro) in de komende vier jaren. Met deze investeringen probeert de CoViVa transities te versnellen, de beweging in de juiste richting in te slaan en de samenwerking in de keten en met andere partners te versterken. Het gaat vrijwel allemaal om investeringen in innovaties en samenwerkingsmodellen die een ketenbrede impact hebben en dus de belangen van individuele bedrijven overstijgen’, aldus het programma. Men sluit aan bij het klimaatakkoord en de visie op kringlooplandbouw van de regering. Concrete doelstellingen, bijvoorbeeld inzake het verlagen van ammoniakemissies en het verder terugdringen van geurhinder, zijn er ook. Wat helaas nogal ontbreekt is aandacht voor juridisch instrumentarium, zoals dat trouwens ook bij de kringloopvisie het geval was. Hoe gaat men de zgn. free-riders meekrijgen zonder regelgeving?

Het Nederlands Centrum Mestverwaarding2 heeft een uitgebreid rapport het licht doen zien over export en verwerking van dierlijke mest. Dit sluit aan op een van de onderwerpen in bovengenoemd actieprogramma. Het rapport bevat zeer veel cijfers over mest. Wie iets wil weten over mest kan niet om dit rapport heen. Een conclusie is dat ‘de mestverwerkingscapaciteit in 2022 naar verwachting voldoende zal zijn om de te verwerken/exporteren hoeveelheid fosfaat daadwerkelijk te verwerken of te exporteren. De capaciteit lijkt niet voldoende om daarbij 70% van alle varkensmest te verwerken. Daarbij lijkt er in 2022 onvoldoende hoogwaardige capaciteit te zijn om hoogwaardige meststoffen te produceren.’ Ook hier ontbreekt een doorkijk naar mogelijke juridische maatregelen.

Voor juristen meer belovend is een initiatief van de TAPP-coalitie. Ook hier een indrukwekkende lijst met partners: Triodos Bank, Eosta, Climate Neutral Group, Green Budget Europe, Maurits Groen MGMC, Kipster, Hutten, BKB, Koppert Cress, de Vereniging Arts en Leefstijl, Dr. Goodfood, Climate Cleanup, de Vegetariersbond, Evengeenvlees.nl, ProVeg, de DierenCoalitie, Varkens in Nood, Dier&Recht, Transitie Coalitie Voedsel, Caring Farmers, Netwerk GRONDig (grondgebonden melkveehouders), Milieudefensie en Greencampaign.3 In essentie komt het voorstel van deze coalitie er op neer dat er een verbruiksbelasting op vlees wordt ingevoerd (hetgeen leidt tot een eerlijke vleesprijs inclusief alle milieukosten), waarbij een gedeelte van de opbrengsten wordt teruggesluisd om huishoudens te compenseren voor de stijgende voedselkosten en zo een breed maatschappelijk draagvlak te realiseren. De koopkracht kan gecompenseerd worden door gerichte compensatie van huishoudens met een laag inkomen via belastingen of toeslagen. Ook boeren profiteren: een deel van het geld wordt besteed aan een pakket van 450- 600 miljoen euro per jaar aan subsidies voor boeren voor milieu-, natuur-, klimaat- en diervriendelijke maatregelen uit het Fonds Eerlijke Voedselprijs. Onderdeel hiervan is dat elk jaar tot 2030 op vrijwillige basis 1% van de dierrechten wordt opgekocht. Als gevolg hiervan zal er meer stikstofruimte zijn en kan er weer gebouwd worden. Een subsidie voor koeien die langer in de wei lopen, helpt hierbij ook. Deze maatregel is samen met boeren opgesteld, aldus het stuk.4 Een buitengewoon creatieve insteek. Ook hier zal nog enige juridische vormgeving nodig zijn. Dit initiatief van de TAPP Coalitie is in elk geval verre te verkiezen boven de ‘kale’ slachttaks die de Partij voor de Dieren in een initiatiefnota voorstelt.5