Een nieuw online normaal

Twintig jaar geleden startte Mitch Maddox, ook bekend als ‘DotComGuy’, een experiment: hij zou een jaar in zijn huis blijven en alles wat hij nodig had online bestellen. In die tijd stond e-commerce nog in de kinderschoenen. Hij liet zich 24/7 volgen via een livestream; het was immers heel bijzonder dat iemand alles wat hij nodig had via internet zou bestellen. Amazon bestond pas vijf jaar en was niet de breed gesorteerde online retailer en mediaspeler die het nu is, en de eerste online pizza werd pas zes jaar eerder door Pizza Hut verkocht.2 Het experiment slaagde; DotComGuy bleef een jaar thuis.

Fast forward naar 2020: op het moment dat ik dit redactioneel schrijf zijn de coronamaatregelen voor het eerst versoepeld. We hebben er inmiddels twee maanden thuis op zitten, in Nederland en vele andere landen. Voordat de wereld in een al dan niet intelligente lockdown terecht kwam waren we ook al gewend aan online consumeren: het aantal internetbestellingen stijgt al jaren, voor zowel food als non-food. Maar vanaf de start van de coronamaatregelen hebben de pakketbezorgers het alleen maar drukker gekregen en doen online supermarkten goede zaken met het aan huis bezorgen van boodschappen. Zakelijke besprekingen, social talk met collega’s, schoollessen: alles is verplaatst naar Zoom, Teams, Facetime of een andere videodienst. Ook sportlessen, dansworkshops, bezichtigingen van huizen, condoleances en museumbezoek zijn nu massaal online beschikbaar. Er zijn zelfs collega’s die via het scherm op elkaars kinderen passen.3

Deze verdere vlucht naar online roept allerlei vragen op. Veel gehoord zijn de zorgen om de privacy van de gebruikers van verschillende videodiensten; de Autoriteit Persoonsgegevens publiceerde een keuzehulp om gebruikers te helpen kiezen voor een privacyvriendelijke optie.4 En wat geldt er eigenlijk voor diensten waarbij de gebruiker ‘betaalt’ met zijn persoonsgegevens? In dit nummer wordt stilgestaan bij de wijze waarop de Nederlandse wetgever dit aspect van de Richtlijn digitale inhoud5 wenst te implementeren. En ook in een andere bijdrage wordt ingegaan op de implementatie van deze richtlijn; waar hebben aanbieders van digitale inhoud, waaronder apps en streamingdiensten, rekening mee te houden als het bijvoorbeeld gaat om conformiteit en het verstrekken van updates?

De coronasituatie en het verplaatsen van ons offline leven naar online leidt ook tot ethische dilemma’s: is het bijvoorbeeld wel OK om zelf, bang voor het oplopen of onbewust verspreiden van het virus, de supermarkt of takeawayrestaurants te mijden en vervolgens iemand anders jouw boodschappen of versbereide maaltijd te laten bezorgen?6 En hoe gaan we om met het maatschappelijke vraagstuk van de ‘digital divide’: nu het leven zich nog meer dan voorheen online afspeelt wordt de kloof tussen mensen die de beschikking hebben over een goede internetverbinding en bijbehorende apparaten zoals computers en smartphones en mensen die dat niet hebben almaar groter. Hoe moet die kloof gedicht worden; ligt daar een rol voor overheden, de techreuzen of filantropen?

En wat deze periode ook heeft laten zien: het internet vervangt het offline leven niet in alle opzichten. Contact met familie, vrienden en collega’s kan via een scherm, maar veel mensen snakken naar elkaar echt ontmoeten. Ook kan technologie niet alle uitdagingen die horen bij deze crisis oplossen: een corona app lijkt niet het handmatige contactonderzoek door de GGD’s te kunnen vervangen zonder op privacy-bezwaren of technische beperkingen te stuiten. Denk aan een melding van besmettingsgevaar als je buren besmet blijken en je - weliswaar gescheiden door een dikke huismuur – toch in hun nabijheid bent geweest. In dit nummer ook een bespreking van corona-apps.

Nu de contouren van een exitstrategie steeds duidelijker worden is het interessant om te zien welke activiteiten we vooral online zullen blijven uitvoeren en voor welke geldt dat we ze toch liever weer offline uitvoeren. Een ding lijkt mij zeker: het zal voortdurend zoeken zijn naar een nieuw normaal, zowel off- als online.