Transparantie in de wolk: naar een duurzaam internet

Afgelopen jaar was onrustig. Corona-naweeën, oorlog op het Europese continent door de invasie van Oekraïne door Rusland, gevolgd door een energie en een 'cost-of-living' crisis, maar ook boerenprotesten tegen beleid bedoeld om de stikstofuitstoot en andere gevolgen van de agrarische sector in te dammen.

Dat alles heeft een relatie met negatieve gevolgen op mens en milieu die direct of indirect worden veroorzaakt door keuzes van individuen en bedrijven, groepen, of de maatschappij als geheel. De manier waarop onze samenleving en economie geconfigureerd zijn draait in hoge mate om productiviteit en consumptie, waarbij groei, kostenbesparing en winstmaximalisatie kunnen leiden tot beslissingen die schade brengen aan mens en milieu. En soms zijn gevolgen niet per se te herleiden tot individuele beslissingen: de bevolking groeit wereldwijd en we leven graag dicht bij elkaar, dat maakt dat we meer verbruiken en bijvoorbeeld ook kwetsbaarder zijn voor een pandemie.

Hoe dan ook, er is wetenschappelijk bewijs te over dat door menselijk handelen het klimaat substantieel en blijvend zal veranderen. En ook vanuit beleidsoptiek is al lang onderkend dat het anders moet, en kan. Al in 1987 gaf de Brundtland-commissie van de VN antwoord op de vraag hoe de mensheid duurzame ontwikkeling zou kunnen bewerkstelligen, en gaf deze een definitie daarvan: "het voldoen aan de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen."1

Daar zijn we tot op heden niet in geslaagd. Integendeel, het vermogen van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien is in groot gevaar. Het heeft te lang geduurd voordat beleid de wetenschap heeft gevolgd. Toch komt het nu in Europa tot beleid en concrete wet- en regelgeving. In december 2019 kondigde de EU Commissie De Europese Green Deal aan, met een pakket aan wet- en regelgeving, beleidsactie en steunmaatregelen.2 Daarmee sluit de EU aan bij een veranderende maatschappelijke optiek van wat ertoe doet: niet alleen winstmaximalisatie, maar in steeds grotere mate dus ook mens en milieu.

Die verandering heeft gevolgen voor bedrijven. Door andere verwachtingen van belanghebbenden wedijveren ze nu niet langer grotendeels op de korte termijn voor marktaandeel op basis van kwaliteit- en prijsprestatie, maar steeds meer op de lange termijn en naast marktaandeel ook voor talent en investeerders op basis van andere factoren, zoals milieubeleid, sociale factoren en behoorlijk bestuur —duurzaamheid, dus, ten faveure van mens en omgeving, en tegelijkertijd voor de onderneming.

Met de kersverse Richtlijn met betrekking tot duurzaamheidsrapportering door ondernemingen3 dwingt de EU bedrijven om inzicht te geven in hoe zij met duurzaamheid omgaan. Daarmee wordt duurzaamheidsrapportering nu verplicht voor een veel grotere groep bedrijven, op hetzelfde niveau en detail als financiële rapportering. En daarbij moet de gehele waardeketen in acht worden genomen, ook buiten de EU.

Dat heeft gevolgen voor de producten en diensten die samen het internet maken. Van de consequenties van het delven van zeldzame mineralen in een Afghaanse kobaltmijn op het milieu en werkers, tot aan de privacy veiligheid van de eindgebruiker van een dienst op het internet, en het verbruik van energie in datacentra en CO₂-uitstoot: ook de internetwaardeketen zal zichzelf intiem bloot moeten geven. Gelukkig omvat dat ook de positieve impact van de 'Internet B.V.', bijvoorbeeld verdergaande efficiëntie in economische activiteiten dankzij het bestaan van de internetinfrastructuur, -diensten en -toepassingen, toegang tot informatie voor kansarmen of onderdrukten, en mogelijkheden tot sociale interactie die bijdragen aan een betere mentale gezondheid.

Die transparantie moet ervoor zorgen dat investeerders, werknemers en gebruikers bedrijven ertoe dwingen betere keuzes te maken: negatieve gevolgen verminderen, kansen voor positieve gevolgen benutten. Maar de EU laat dat niet aan het toeval over, want een voorstel voor een Richtlijn inzake passende zorgvuldigheid in het bedrijfsleven op het gebied van duurzaamheid is in onderhandeling en een akkoord wordt nog dit jaar verwacht.

Na decennia aarzelen is het wetgeven van duurzaamheid in volle gang. En in de uitvoering van het beleid is ook voortgang te zien. Ondanks de energiecrisis is het de EU eind 2022 gelukt om de laagste CO₂-uitstoot in dertig jaar te noteren.4 Een heel voorzichtig lichtpuntje in een somber vooruitzicht, en een stap in de richting van de ambitie om in 2030 55% minder koolstofdioxide uit te stoten dan in 1990, voordat het continent in 2050 klimaatneutraal moet zijn. Internet incluis.