Redactioneel. Compliance en internationaal zakendoen
Annemarije Schoonbeek Het artikel is in de opmaak van het tijdschrift rechts als pdf beschikbaar.Ons Nederlandse bedrijfsleven is internationaal georiënteerd. Dit biedt mooie kansen, maar dit brengt tevens uitdagingen met zich mee. Niet in de laatste plaats op gebied van compliance. Het huidige rumoer rondom de Panama Papers en een aantal strafrechtelijke schikkingen1 onderstrepen dit. Kortom, aan het internationaal zakendoen kleven specifieke compliancerisico’s. Uitdagende materie want het draait niet alleen om kennis van buitenlandse wet- en regelgeving. Ook vergt dit inzicht in de (verschillende) buitenlandse mores en de wijze(n) waarop buitenlandse toezichthouders en strafrechtelijke autoriteiten opereren. In dit nummer van Tijdschrift voor Compliance passeren een aantal onderwerpen hierover de revue. Met nadrukkelijk aandacht voor de vraag: hoe met deze compliance risico’s om te gaan? Één van de risico’s die aan de orde is bij internationaal zakendoen, is corruptie. Bijna dagelijks kunnen we daarover in de landelijke pers lezen. De aandacht voor bestrijding van corruptie lijkt voorlopig niet af te nemen. David Cameron sloot op 12 mei 2016 de anti-corruption summit af met de oproep ‘for an unprecedented global coalition to tackle the cancer of corruption’.2 We trappen dit nummer van het Tijdschrift voor Compliance af met een interview over dit thema met de Henk Broeders en Marijke Wolfs, respectievelijk de voorzitter en algemeen secretaris van de International Chamber of Commerce (ICC) in Nederland. Zij gaan in op de internationale strijd tegen corruptie vanuit het perspectief van het Nederlandse bedrijfsleven. Broeders en Wolfs bespreken de complexiteit daarvan, de rol van de ICC en wat van compliance officers mag worden verwacht. Broeders wijst op de noodzaak van een adequate ethische bedrijfscode als belangrijk vertrekpunt. Na dit interview komt Gerben Smid (gepromoveerd op het onderwerp corruptie) aan het woord over diezelfde strijd, toegespitst op buitenlandse ambtelijke omkoping, in zijn artikel ‘Internationale corruptiebestrijding in Nederland’. Hij gaat in op de internationale oorsprong van de Nederlandse regelgeving en constateert dat er een tendens is dat de Nederlandse autoriteiten dit steeds actiever aanpakken. Smid bespreekt in dat kader de strafrechtelijke schikkingen met VimpelCom en SBM Offshore. Smid concludeert dat de beste manier om met corruptie om te gaan er een is van veel investeren in gerichte preventie met behulp van een grondige en herhaaldelijke risicoanalyse en een zo groot mogelijke transparantie in het geval dat zich toch een incident voordoet. Ook constateert Smid dat op het gebied van corruptiebestrijding de US autoriteiten een voortrekkersrol hebben. De Amerikaans anti-corruptie regels (US Foreign Corrupt Practices Act, FCPA) hebben extraterritoriale werking. Derek Adler, partner van het advocatenkantoor Hughes Hubbard & Reed in New York, gaat vervolgens in zijn artikel ‘The Elements of An Effective Anti-Corruption Compliance Program Under US Law’ uitgebreider in op de FCPA en vooral: hoe voorkom je overtreding van de FCPA? Die vraag is ook relevant voor Nederlandse ondernemingen die internationaal actief zijn nu, aldus Adler, ‘The DOJ has been very agressive in asserting jurisdiction over non-US companies for violations of the US FCPA, even in cases that seem to have minimal connection with the US’. Hoewel er in het Amerikaanse recht geen safe harbor is, zijn volgens Adler de beste manieren om corruptie tegen te gaan en de gevolgen die kleven aan overtreding van de FCPA (i) ‘thorough and strict anti-bribery policies and procedures’ in combinatie met een (ii) ‘effective anticorruption compliance program’. Ook hij wijst op het belang van risicoanalyse. Er is helaas geen ‘one-size-fits-all compliance solution’. Voor een uitgebreidere bespreking door Adler van de elementen van een effectief anti-corruptie compliance programma onder Amerikaans recht, verwijs ik naar zijn bijdrage. Een systeem voor confidential internal reporting and investigation maakt, zoals Adler beschrijft, deel uit van een effectief (anticorruptie) complianceprogramma. In het artikel ‘Breaking the silence from the inside: how to mitigate the increasing external whistleblowing riks?’ gaan Sharon Oded en Ingeborg Braam, beiden werkzaam bij De Brauw Blackstone Westbroek, in op de ontwikkeling dat in steeds meer landen externe klokkenluidersregelingen worden ingevoerd. Oded en Braam concluderen: ‘a probable consequence of recent legislative developments is the increase in corporate liability and reputational exposure’. Zij zijn van oordeel dat een adequate interne klokkenluidersregeling deze risico’s kan helpen mitigeren. Het artikel bevat een ‘three-step model for internal reporting mechanisms’ op basis waarvan bestaande interne klokkenluidersregeling kunnen worden geëvalueerd en verbeterd. Niet alleen corruptie is een (compliance)risico bij internationaal zakendoen. Ook andere (compliance)risico’s kunnen daar aan kleven. In dit nummer komen ook aan bod risico’s die voortvloeien uit sanctierecht. Het gaat dan, zoals Yvo Amar in zijn bijdrage ‘Het sanctierecht in internationaal perspectief’ uiteenzet, om instrumenten die worden ingezet om het gedrag van bepaalde landen te sturen of te bestraffen met het oog op de internationale vrede en veiligheid. In Nederland is dit onder meer neergelegd in de Sanctiewet 1977. Onder invloed van onder meer de toegenomen terrorismedreiging, is de aandacht hiervoor bij de autoriteiten toegenomen. Daarmee verdient naleving van sanctierecht aandacht van Compliance bij ondernemingen die internationaal actief zijn. Internationaal zakendoen vereist veelal internationale tax planning. Indien belastingontwijking (in beginsel legaal) daarbij wordt nagestreefd, kunnen hieraan ook de nodige risico’s kleven, zoals Erik de Gunst in zijn artikel ‘Toezicht op fiscaal risicomanagement bij financiële instellingen; is de instelling fiscaal ‘in control’?’ uit de doeken doet. De Gunst licht toe dat de maatschappelijke opvattingen over fiscaal gedrag in een rap tempo aan het veranderen zijn. Ook als gedrag legaal is, kan dit, zo blijkt uit zijn bijdrage, onder omstandigheden toch als maatschappelijk onaanvaardbaar worden beschouwd. Nu aan fiscaal gedrag in toenemende mate reputatierisico’s kunnen kleven, is dat ook voor de compliance functie van toegenomen belang. De Gunst wijst er op dat de fiscale awareness verbeterd moet worden waarbij een nauwere samenwerking met de compliance-afdeling gepast is. Betrokkenheid bij corruptie of andere risico’s bij internationaal zakendoen kunnen reputatieschade opleveren en zijn dus non financial risks. Hans Duivenvoorden, Global Head COO Control Office bij ING, bespreekt ‘ING Bank’s redesign of its non-financial risk management process’ in zijn bijdrage ‘The Enterprise Risk Management Journey’ (ERM). De introductie van ‘global control standards, based on global risk assesments and external regulations’ draagt volgens Duivenvoorden mede bij aan het succes van het ERM van ING. Ook in dit nummer komen, naast de artikelen die passen binnen het thema Compliance en Internationaal zakendoen, de vaste rubrieken aan bod. Antoni Brack gaat in zijn gebruikelijke bijdrage ‘Kritisch over….’ in op het Jaarboek Corporate Governance 2015-2016. Zijn bespreking nodigt uit om hiervan kennis te nemen want het niveau is hoog, aldus Brack. Deze keer wordt Brack van repliek gediend. Dick Ruimschotel reageert op ‘Kritisch over …Dick Ruimschotel en Josiene van der Woude: Goed Toezicht; principles van professionaliteit, democratie en good govenance (Mediawerf; sept 2014)’, opgenomen in het TvCo van februari 2016. Edgar Karssing bespreekt in zijn rubriek ‘Uit de boekenkast van de bedrijfsethiek’ aan de hand van artikelen dat met de zogeheten ‘grote verdwijntruc’ bepaalde praktijken morele vrijplaatsen kunnen worden en gaat daarbij in op de vraag hoe dit kan gebeuren. In de rubriek ‘Lessons Learned’ gaat Sjoerd Boerma in op praktijkgeval over debit cards. Daaruit blijkt maar weer eens: better safe than sorry! Het is helaas de laatste keer dat Boerma deze nuttige rubriek verzorgt. De redactie bedankt hem voor zijn lezenswaardige en vooral in de Compliancepraktijk nuttige lessons learned in de afgelopen jaren. Ik sluit af. Ik hoop dat dit nummer food for thought biedt, in het bijzonder als uw onderneming internationaal zaken doet en in de dagelijkse praktijk met deze materie worstelt. Namens de gehele redactie wens ik u in ieder geval veel leesplezier!
