Netwerkeffecten

In recente publicaties wordt steeds vaker de vergelijking gemaakt tussen data en olie. Data zouden de nieuwe olie zijn. Dat is niet alleen het geval vanwege de enorme waarde die aan data is verbonden, maar ook als je kijkt naar de spelers op de markt voor data en hun marktposities. Data zijn met name door het netwerkeffect belangrijk voor de grote spelers op het gebied van Internet en sociale media. Vooral Google en Facebook verdienen veel geld door middel van advertenties, die voornamelijk op hun platformen worden geplaatst vanwege het enorme aantal gebruikers van deze partijen. Met Amazon, Apple en Microsoft erbij is het rijtje internet-giganten compleet. Deze vijf bedrijven zijn qua marktwaarde de koplopers in de mondiale economie, het zijn de meest waardevolle bedrijven ter wereld. Het zijn partijen om rekening mee te houden.

Het belang van data wordt verder onderstreept door de belangrijke invloed die dit uitoefent op groei maar ook disruptie van de markt – zowel nieuwe internet-gerelateerde markten als ook meer traditionele markten. Denk qua disruptie aan de overname van Whole Foods door Amazon deze zomer, waardoor de markt voor levensmiddelen (in ieder geval in de VS) flink wordt opgeschud. Of denk aan een nieuwkomer als Uber, die de taximarkt op haar grondvesten doet schudden.

De hoeveelheid data, en de netwerkeffecten ervan, worden intussen niet minder. Nieuwe ontwikkelingen als het Internet of Things, smart cities/grids/buildings/homes, big data, zelfrijdende auto’s en, last but not least, kunstmatige intelligentie zullen verder bijdragen aan het immer toenemende belang van data en gegevensverwerking. Het juridische belang hiervan is duidelijk en zal ook steeds verder groeien. Voor zover het gegevens betreft met betrekking tot natuurlijke personen heeft het privacy-recht een enorme vlucht doorgemaakt; een ontwikkeling die voorlopig niet ten einde is in de aanloop naar het van kracht worden van de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Daar wordt al genoeg over gezegd en geschreven.

Maar de nieuwe ontwikkelingen die ik net noemde zullen vooral ook bijdragen aan de toename van het verwerken van niet-persoonsgegevens. In de praktijk worden in toenemende mate nu ook overeenkomsten geschreven die zien op het gebruik van, en de verdeling van verantwoordelijkheden en rechten met betrekking tot niet-persoonsgebonden gegevens. De daaraan verbonden juridische aspecten zijn nog lang niet uitgekristalliseerd. Wie is de eigenaar (of preciezer: de rechthebbende) met betrekking tot dergelijke gegevens. En wat is het effect op het economisch verkeer, en het vrij verkeer tussen de EU-lidstaten van dergelijke gegevens? Als onderdeel van de uitwerking van de Digital Single Market heeft de Europese Commissie zeer recent, op 13 september 2017, een voorstel gepubliceerd voor een verordening over een framework voor het vrije verkeer van niet-persoonsgebonden gegevens in de EU. In deze uitgave vindt u al een eerste analyse van de strekking van dit voorstel, en de mogelijke consequenties voor het Nederlandse recht.

Daarbij zal het niet blijven. Op de vooravond van de tiende verjaardag van dit tijdschrift blijkt dat het belang van het Internet verder en verder toeneemt. Onze maatschappij wordt steeds meer data-driven. Wellicht dat kunstmatige intelligentie er zelfs toe gaat leiden dat de leidende rol van de mens ter discussie wordt gesteld, en dat machines de macht overnemen. Dit tijdschrift zal deze ontwikkelingen blijven volgen, en van een beschouwende en waar nodig kritische noot voorzien. De effecten van netwerken blijven zo in beeld.