Toezicht

‘Toezicht’ is onlosmakelijk verbonden met het financieel recht en dit tijdschrift ontleent daarmee ook voor een groot gedeelte haar bestaansrecht aan het financieel toezicht. Dit komt dan ook in ieder nummer van het Tijdschrift voor Financieel Recht terug. De ontwikkelingen op het gebied van het toezicht blijven continu volop in ontwikkeling. Toezichthouders beproeven nieuwe manieren om toezicht te houden en beperken zich niet langer tot de klassieke handhavingsinstrumenten. Ook richten toezichthouders zich inmiddels al enige tijd mede op andere thema’s, zoals gedrag en cultuur, die minder tot het traditionele toezichtdomein gerekend worden en die voor het toezicht nieuwe uitdagingen met zich meebrengen. In één van de bijdragen in dit nummer wordt het toezicht treffend aangemerkt als een ‘’uitdijend universum.’’ Ook de ontwikkelingen op Europees vlak staan niet stil: nieuwe toezichthouders en toezichthoudende autoriteiten hebben hun intrede gedaan in het financieel toezicht, met als meest vergaande voorbeeld de rol die de ECB heeft gekregen in het toezicht op significante banken in Europa, en de ontwikkeling en verdere emancipatie van de Europese toezichthoudende autoriteiten, die in sommige opzichten de rol van de nationale toezichthouders overnemen of mogelijk verder zullen kunnen gaan overnemen, of op een andere manier dan die van ‘echte’ toezichthouder een rol krijgen in het financieel toezicht. Kortom, voldoende aanleiding om in dit themanummer specifiek de schijnwerpers te zetten op het thema ‘toezicht.’

Jaap Winter en Erik van de Loo nemen in hun bijdrage het toezicht dat de financiële toezichthouders uitoefenen op gedrag en cultuur onder de loep, en stellen de principiële vraag aan de orde hoe dit toezicht zich verhoudt tot de eigen aard en kwaliteit van de toezichtrelatie tussen DNB en financiële instellingen. Daarbij staat het nut en de noodzaak van een gezonde cultuur binnen financiële instellingen niet ter discussie en zien zij toezicht op gedrag en cultuur wellicht als een enigszins paradoxale, maar evenmin als een onmogelijke opgave. Wel zetten de auteurs aan tot het verder denken over dit thema. Deze bijdrage sluit goed aan bij een recent artikel van Smeehuijzen e.a., in dit tijdschrift, waarin zij verslag doen van een studie naar gedrags- en cultuurtoezicht door DNB. Uiteraard heeft de bijdrage van Winter en Van de Loo wel een andere focus en perspectief, waarmee de beide bijdragen elkaar goed aanvullen.

Frank ’t Hart gaat in op een thema dat ook anderen in het financieel toezicht bezighoudt en al eerder de pennen in beweging kreeg: ‘informele handhaving’ door de toezichthouders. Recent besteedde bijvoorbeeld Eva Eijkelenboom nog aandacht aan een gerelateerd onderwerp in dit tijdschrift, in de rubriek Rondom het Nieuws, in een bijdrage over de wenselijkheid van een wettelijke toezichtfocus. Uitvoerig bespreekt Frank ’t Hart in deze bijdrage de gegroeide praktijk van de informele handhaving door toezichthouders en zonder de ogen te sluiten voor de toegevoegde waarde die informele handhaving kan hebben als effectief middel in handen van de toezichthouders, stelt hij ook de vraag in hoeverre de ontwikkeling naar steeds meer inzet van informele handhaving een wenselijke ontwikkeling is. Hij staat in zijn bijdrage uitgebreid stil bij de risico’s en knelpunten die aan informele handhaving zijn verbonden en doet enkele aanbevelingen.

Ook de rol en de invloed van de rechter in het financieel toezicht komen aan bod:

Suzanna Rijpkema biedt in haar bijdrage een waardevol overzicht van de jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie op het gebied van het financieel toezicht in de afgelopen 5 jaar. De uiteenlopende onderwerpen die in deze rechtspraak aan bod komen geven een goede indruk van de breedte van het financieel toezicht en ook van de invloed van de Europese rechter op de nationale toezichtspraktijk.

In de rubriek Rondom het Nieuws reflecteert Saskia Nuijten op de voornemens van DNB en AFM voor 2019, die zij in de vorm van een ‘Vooruitblik’ (DNB) en een ‘Trendzicht’ (AFM) voor 2019 recent hebben gepubliceerd. Een bijdrage die bijzonder goed past in het eerste nummer van het jaar en binnen het thema van dit nummer. Een belangrijke constatering voor de praktijk is dat de toezichthouders zich niet bij het meest voorkomende ‘goede voornemen’ van de Nederlanders aansluiten om zich minder druk te gaan maken dit jaar.

Een eerste bijdrage in een tweeluik over grensoverschrijdende dienstverlening door financiële ondernemingen is van de hand van Emanuel van Praag, die eind 2017 promoveerde op het onderwerp ‘Europees financieel toezicht.’ Een bespreking van zijn proefschrift verscheen in 2018 in dit tijdschrift. In de huidige, Engelstalige bijdrage, stelt hij de vraag in hoeverre financiële ondernemingen die grensoverschrijdend actief zijn faciliteiten in het gastland kunnen gebruiken, zonder (alsnog) onderworpen te worden aan lokale vereisten. Ook gaat hij in op de, niet uitsluitend onder invloed van Brexit, ontstane wens van financiële ondernemingen om bepaalde activiteiten buiten de Europese Unie te concentreren.

Arthur van den Hurk richt zich specifiek op grensoverschrijdende dienstverlening door verzekeraars. Ook dit onderwerp kwam recent al in het tijdschrift aan bod, met de bespreking van het proefschrift van Annamária Vágási, ‘Verzekeren op de interne markt.’ Het artikel van Van den Hurk in dit nummer gaat in op een aantal recente ontwikkelingen. Grensoverschrijdende dienstverlening door verzekeraars kent specifieke uitdagingen, die aan de hand van recente jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie en enkele publicaties van EIOPA worden besproken. Uit de bijdrage blijkt dat EIOPA een actieve rol speelt in pogingen om te komen tot meer convergentie, betere samenwerking tussen toezichthouders en een betere informatie-uitwisseling.

Uit de in dit nummer opgenomen bijdragen blijkt eens te meer de breedte van het onderwerp toezicht. Wij hopen erin geslaagd te zijn met dit themanummer een mooie bloemlezing van onderwerpen en artikelen te hebben samengebracht, maar zoals ook voor eerdere themanummers van dit tijdschrift gold, er ontbreken ongetwijfeld ook vele interessante onderwerpen en invalshoeken, gerelateerd aan dit thema. Gelukkig blijft het Tijdschrift voor Financieel Recht daar ook na dit themanummer volop ruimte aan bieden.