COVID-19: zekerheid in onzekere tijden(?)

Ten tijde van het schrijven van dit voorwoord zijn in Nederland net per 1 juli 2020 de COVID-19-maatregelen versoepeld en leest men veel berichten dat we het ergste nu wel gehad hebben en we vooruit kunnen kijken naar economisch herstel. Anderzijds trekt Tedros Adhanom Ghebreyesus, voorzitter van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aan de bel omdat de coronapandemie versnelt en gaat bijvoorbeeld de staat Californië weer terug in een lock down. Met de onzekerheid die gepaard gaat met de coronapandemie lijkt het dan ook allerminst gedaan.

Rond deze tijd dienen veel ondernemingen halfjaarcijfers op te stellen, vanwege verslaggevingsvereisten in verband met een beursnotering of bijvoorbeeld als gevolg van contractuele financiële verslaggevingsverplichtingen opgenomen in financieringsovereenkomsten. Aan de hand van deze cijfers dienen in het kader van financieringsovereenkomsten vaak ook de zogenaamde financial covenants te worden getest. Deze financial covenants zien vaak op de afgelopen periode maar kunnen ook op toekomst gericht zijn, waarbij bijvoorbeeld de onderneming dient aan te geven in welke mate zij op basis van de verwachte EBITDA kan voldoen aan de rente- en aflossingsverplichtingen onder het financieringsarrangement. Ook zijn er de nodige ondernemingen wiens boekjaar eindigt op 30 juni. De komende weken en maanden zal dan ook helder worden hoe ondernemingen in het kader van hun financiële verslaggeving om zullen gaan met de onzekerheid die gepaard gaat met COVID-19.

In de pers is hier al druk over gespeculeerd. Zo is onder andere melding gemaakt van een dreigende golf van afwaarderingen, zogenaamde impairments, van goodwill die een grote impact kan hebben op de solvabiliteit van ondernemingen. Goodwill is een typisch voorbeeld van een balanspost die gebaseerd is op toekomstverwachtingen. In het kader van een overname geactiveerde goodwill houdt verband met de toekomstige winstgevendheid en kasstromen van de overgenomen onderneming en verwachte synergie-effecten. Gezien de oververhitte M&A-markt van de afgelopen jaren en de economische impact van COVID-19 zal de post goodwill op de balans van ondernemingen in sectoren die hard geraakt zijn door COVID-19 met argusogen worden bekeken en liggen substantiële afwaarderingen van goodwill in de lijn der verwachting.

Met betrekking tot alternatieve winstbegrippen heeft COVID-19 geleid tot de nodige creativiteit. In het kader van de toetsing en vergelijking van de financiële performance van een onderneming wordt soms melding gemaakt van het begrip EBITDAC. EBITDAC staat voor earnings before interest, tax, depreciation, amortization and COVID-19. Middels dit begrip probeert men de impact van COVID-19 te neutraliseren. Marcel Pheijffer heeft hier in het FD mijns inziens terecht grote vraagtekens bij gezet. Dit soort begrippen zet de deur open voor verder opportunisme in de verslaggeving, of fantasy accounting, zoals Pheijffer het aanduidt. Misschien dat dit soort begrippen voor interne analyses nog van enig nut kan zijn maar voor externe verslaggeving lijkt voor dit soort begrippen geen ruimte.

In onzekere tijden ontstaat er een grotere behoefte aan zekerheid. Dat is een heel menselijke reactie maar tegelijkertijd moet worden gewaakt voor de onzekerheidsparadox2 , waarbij aan de ene kant wordt erkend dat de risico's onzeker zijn, terwijl aan de andere kant van deskundigen geëist wordt zekerheid te bieden. Pheijffer schreef op 14 juni 2020 onder verwijzing naar berichtgevingen van de European Securities and Markets Authority (ESMA) in het FD dat de wijze waarop ondernemingsbesturen, audit commissies én accountants deze zomer met goodwill (impairments) omgaan, voor aandeelhouders en toezichthouders van groot belang is. Zij moeten immers – meer dan ooit – kunnen vertrouwen op de halfjaarcijfers en de wijze waarop deze door accountants zijn getoetst. Voor zover hier gedoeld wordt op het feit dat – nog meer dan anders – op de juistheid van de cijfers moet kunnen worden vertrouwd, lijkt hier inderdaad sprake van de onzekerheidsparadox. De gegeven onzekerheid maakt immers dat de cijfers per definitie minder 'hard' zijn en gebruikers minder op de juistheid daarvan kunnen vertrouwen. Van bestuurders, audit commissies en accountants kan niet verwacht worden dat zij die onzekerheid wegnemen. Wat men wel mag verwachten is transparantie ten aanzien van de onderbouwing van de cijfers en de scenarioanalyses die aan de waarderingen ten grondslag liggen. Van belang is om in de toelichting en het bestuursverslag inzicht te verschaffen in de impact die COVID-19 heeft op de strategie en de financiële positie van de onderneming. In dit kader heeft ESMA dan ook de verwachting uitgesproken dat de toelichting op de halfjaarcijfers ditmaal zeer uitgebreid zal zijn en het belang van deugdelijke scenario's gebaseerd op ‘reasonable, supportable and realistic estimates and assumptions’3 benadrukt. Dit lijkt mij gezien de omstandigheden ook het maximaal haalbare en zou voldoende waarborgen moeten bieden tegen al te frivole of pessimistische waarderingen. Dit neemt niet weg dat er ongetwijfeld stevige discussies gevoerd zullen worden over wat dan in het concrete geval ‘reasonable, supportable and realistic estimates and assumptions’ zijn.