Redactioneel

Compliance - Een nieuw decennium

In dit eerste nummer van 2021 blikken we vooruit, door enkele ontwikkelingen uit te lichten die in dit nieuwe decennium invloed zullen hebben op de compliance functie. Duidelijk wordt dat ondernemingen een belangrijke bijdrage hebben te leveren aan de maatschappelijke vraagstukken van deze tijd, zoals bescherming van onze leefomgeving, nationale veiligheid en het voorkomen van financieel-economische criminaliteit. Compliance functies hebben een belangrijke rol te spelen bij het invullen van deze veranderende normen en de doorvertaling naar de organisatie en zijn daarbij ook zelf aan verandering onderhevig. Daarom besteden we in dit nummer ook aandacht aan de organisatorische kant, zoals het gebruik van data en de betrokkenheid van de eerste lijn. En voor wie na het lezen van dit nummer van mening is dat de lat voor organisaties te hoog komt te liggen alvast een citaat uit het eerste artikel: “het is onmogelijk om elke foute transactie eruit halen, maar je moet wel je stinkende best doen om het te proberen”.

Als FIOD-projectleider drukte Peter van Leusden een belangrijke stempel op internationale opsporingsonderzoeken bij SBM, ING en Ballast Nedam. Onderzoeken die een grote invloed hebben gehad op hoe ondernemingen sindsdien aankijken tegen het voorkomen van omkoping en witwassen. In een interview door Dennis Mijnheer wordt ingegaan op de heilzame werking van een strafrechtelijk onderzoek en de invloed van de tone at the top op de bedrijfsvoering. Een belangrijke conclusie is dat veel strafzaken voorkomen hadden kunnen worden als de Raad van Commissarissen eerder op de hoogte was geweest van bepaalde red flags. Meer over de rol van de Raad van Commissarissen is te lezen in een volgend nummer van het Tijdschrift voor Compliance.

Björn Schuitemaker beschrijft in zijn artikel drie (Europese) initiatieven op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering. Hij signaleert dat de aanpak de laatste jaren wellswaar sterk is geïntensiveerd, maar dat van een coherente en uniforme aanpak binnen Europe nog geen sprake is. In het artikel komen achtereenvolgens het Single AML/CFT rulebook, Transactiemonitoring Nederland en het instellen van een Europese AML/CTF toezichthouder aan bod. Per initiatief wordt besproken wat ermee wordt beoogt, hoe het vorm krijgt en welke hindernissen overwonnen moeten worden. Uiteindelijk moeten deze initiatieven de strijdt tegen witwassen en terrorismefinanciering efficiënter en vooral effectiever maken. De vraag is of deze initiatieven daarin zullen slagen zonder intensievere publiek-private samenwerking.

Effectiviteit zal het komende decennium van belangrijke waarde blijven voor compliance officers.  Het artikel ‘de data-gedreven Compliance Officer’ van Sylvie Bleker en Fieke Janssen ziet op de daarbij onontkoombare inzet van data.  Enerzijds omdat de hoeveelheid van regels waarmee de organisatie compliant moet zijn dat gewoonweg vraagt, en anderzijds omdat met de inzet van data meer grip te krijgen op de mate van integer handelen in de organisatie, middels het vaststellen van de say-do gap.  Een begrip eerder door hen geïntroduceerd in TvCo 2020 nr 4. De compliance officer zou volgens Bleker en Janssen niet bang hoeven zijn voor technologie, maar zou nauw moeten samenwerken met technische collega’s om aan de hand van data de inzichten in het compliance niveau van de organisatie te vergroten.

Jeroen Goudsmit en Bauk van der Valk borduren voort op dit thema in hun artikel ‘Compliance by design’. Zij stellen daarin dat de complexiteit en hoeveelheid aan normen enkel genavigeerd kunnen worden als deze normen volledig geïntegreerd zijn in de bedrijfsprocessen. Zij nemen de lezer vervolgens mee hoe deze integratie te verwezenlijken op weg naar een duurzaam compliant organisatie.

Daarnaast maakt u kennis met Joost Kampen en zijn bijdrage over ‘compliance in verwaarloosde organisaties’. Hij pleit voor een bottom up benadering wanneer de top down uitrol van compliance programma’s niet werkt omdat in de organisatie de relatie leidinggevende-medewerkers danig verstoord is. Hij staat eerst stil bij het herkennen van verwaarlozing en gaat vervolgens in op een andere wijze van interveniëren in een verwaarloosde organisatie.

Bovengenoemde drie artikelen hebben een interessante rode draad: er wordt het nodige gevraagd van de eerste lijn om tot een echt duurzame compliant organisatie te komen. De conclusie lijkt getrokken te kunnen worden dat verhoging van effectiviteit naast inzet van de compliance officer zeker ook de inzet van de business vraagt. De Compliance functie zal de business deze ruimte moeten durven geven, ze daarbij ondersteunen, en ze daar regelmatig op moeten blijven challengen. Dit natuurlijk met gebruik van de nieuwste inzichten en mogelijkheden die technologie ons biedt: ook de compliance officer zal met de tijd mee moeten gaan.

Ee nieuwe ontwikkeling die wellicht ook zal kunnen bijdragen aan een duurzaam compliant organisatie is het werken met ‘Guilds’, naar het idee van het oude gilde. Deze gilden krijgen vorm door het enigszins formaliseren van informele netwerken binnen een organisatie; mensen met een gedeelde interesse en kennis vinden elkaar in deze structuur, en op vrijwillige basis, veelal buiten werktijd, gaan ze aan de slag met uitdagende agendapunten. Roderick Noordhoek legt in zijn Engelstalige artikel ‘Lessons and benefits in setting up Guilds for Technology @Rabobank’ uit wat gilden zijn, waarom de Rabobank ermee begonnen is, en wat hun ervaringen ermee zijn.

In het achtergrondartikel ‘Foreign Direct Investments (FDI) screening en financieel economische criminaliteit’ gaat Frank Erkens in op de gevolgen van de Europese FDI Screening Verordening. Deze verordening bevat een raamwerk om investeerders bij foreign direct investments te screenen in het geval aan een investering risico’s voor de veiligheid of openbare orde kleven. De verordening schrijft geen concreet mechanisme voor, maar laat het grotendeels aan de lidstaten om te bepalen hoe zij hier vorm aan willen geven. Het is nog niet duidelijk hoe in Nederland vorm wordt gegeven aan deze vorm van publieke screening. Erkens merkt op dat op grond van reeds bestaande anti-witwasregelgeving private partijen reeds een verplichting hebben om onderzoek te doen naar bepaalde relaties. Hierdoor waren er al opties om investeringen met een niet integere c.q. criminele achtergrond tegen te houden. Hier komt dus een publieke screening bij met het oog op nationale en Europese belangen van nationale veiligheid en openbare orde.

De wereldwijde ambities op het gebied van duurzaamheid hebben in Europees verband hun weerslag gevonden in het Actieplan voor Duurzame Financiering. Gerard Jong, Klaske Beyer en Nina Peters gaan aan de hand van een fictieve bank in op de gevolgen voor financiële ondernemingen. Zo moeten  beleggingsinstellingen gekwalificeerd worden als lichtgroen’, ‘donkergroen’ of geen van beide ('grijs'), moet op de website uitgelegd worden of het beloningsbeleid aansluit op de integratie van duurzaamheidsrisico’s en zijn er richtsnoeren voor hoe niet-financiële informatie in het jaarverslag wordt opgenomen. Dat het hier niet bij blijft is ook al duidelijk. Onlangs heeft de Europese Commissie alweer een opvolger van het eerder genoemde actieplan voorgesteld: de Renewed Sutainable Finance Strategie. De ambities daarvan rijken een stuk verder.

Op 22 augustus 2020 was het Earth Overschoot Day, de dag waarop de mensheid de grondstoffen heeft opgebruikt die de aarde in één jaar tijd kan opbrengen. Als we dit ‘spel’ op dezelfde manier blijven spelen weten we wat de uitkomst wordt. Maar hoe veranderen we het spel op die manier dat de gewenste uitkomst ook de daadwerkelijke uitkomst wordt? Daartoe bespreekt Edgar Karssing het boek het boek Changing the game. Sustainable market transformation strategies to understand and tackle the big and complex sustainability challenges of our generation van Lucas Simons en André Nijhof. Voor Compliance officers is een rol weggelegd door minimaal de ‘change-makers’ binnen de eigen organisatie te ondersteunen en er samen voor te zorgen dat de eigen instelling niet bijdraagt aan het in stand houden van het systeemprobleem.

Wij wensen u veel leesplezier.

Lucianne Verweij, Margot Aelen en Jörgen Hofstra

Redactie