Redactioneel

The Governance of Compliance

In het tweede nummer van 2021 staat 'The Governance of Compliance' centraal. Een hele brede kapstok, waar verscheidene interessante onderwerpen onder vallen. Maar bovenal is het een actueel en prikkelend thema vanwege het feit dat het maatschappelijk debat zich steeds nadrukkelijker lijkt te richten op de rol van bestuurders en interne toezichthouders. Niet langer lijkt er door de maatschappij te worden getolereerd dat een onderneming onvoldoende werk maakt van haar poortwachtersfunctie, maar ook de verwachtingen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen worden steeds hoger. Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat de compliance officer een steeds belangrijkere rol toebedeeld lijkt te krijgen als spil tussen de werkvloer, de business, en het bestuur. Zij ziet daarbij de interne toezichthouders steeds vaker als haar natuurlijke bondgenoot aangezien deze meer oog krijgen voor de relevante (niet-financiële) risico's en ontwikkelingen binnen een onderneming. Maar deze prominentere rol van de compliance officer zorgt ook voor meer verantwoordelijkheden die uiteindelijk, indien sprake is van verboden gedragingen, zelfs kunnen leiden tot persoonlijke aansprakelijkheid.

In een mooi interview met Hélène Vletter-van Dort, krijgen we haar inzichten over verhoudingen tussen de raad van commissarissen, het bestuur, en de compliancefunctie. Vanuit zowel haar academische achtergrond als hoogleraar aan de Erasmus Universiteit, als vanuit haar praktische ervaring als commissaris bij verscheidene ondernemingen, bespreekt ze met journalist Dennis Mijnheer hoe de moderne raad van commissarissen eruit ziet. Wat betreft compliance is volgens haar de toon aan de top belangrijk: deze bepaalt de cultuur en daarmee hoe een compliancefunctie kan functioneren.

In een achtergrond artikel beschouwt Ebbe Rogge, Universiteit Leiden, de ontwikkelingen in de theorieën rondom corporate governance en op welke wijze de compliancefunctie daarin past. Dat is niet altijd even duidelijk geweest: in de theorieën waar de aandeelhouder, en waarde maximalisatie voor de aandeelhouder, centraal staat is het lastiger een natuurlijke plaats voor de compliancefunctie te vinden. Het heeft bijna meer weg van een juridische beschermlaag. Gelukkig is er de laatste jaren veel veranderd, en wordt, zeker binnen Nederland, steeds vaker gekeken naar het maatschappelijk belang. Daarmee verschuift de aandacht van aandeelhouders naar stakeholders, en daarmee krijgt ook de compliancefunctie een natuurlijkere plaats binnen corporate governance. Daarbij lijkt het erop dat er duidelijke verwachtingen zijn op het naleven van wetten maar ook op minder strak omlijnde maatschappelijke normen.

Casper Westerink verschaft ons een uitgebreid overzicht van het wettelijk kader en normering rondom de governance van de compliancefunctie. Deze bijdrage ziet in het bijzonder op verscheidene soorten financiële instellingen, zoals banken, beleggingsondernemingen, en verzekeraars. Het artikel neemt ons mee door de belangrijkste Europese wet- en regelgeving, alsmede hoe deze verankerd zijn in de Nederlandse wetgeving. In het bijzonder wordt aandacht besteed aan een recent onderzoek van de Nederlandsche Bank (DNB) naar de compliancefunctie bij trustkantoren. De lezer wordt daarbij uitgedaagd na te denken over welke algemene uitgangspunten voor elke compliancefunctie zouden gelden, ongeacht het type financiële instelling.

Hoe ver moet de aansprakelijkheid van compliance officer gaan wanneer er sprake is van non compliance? Deze vraag stellen Arjen Tillema en Joris Zwinkels zichzelf in hun uitgebreide bijdrage, mede naar aanleiding van de uitspraak van het Hof inzake de oud-CEO van ING. Zij werpen een zijlicht op het themaonderwerp 'The Governance of Compliance' door zich allereerst te focussen op de rol en verantwoordelijkheden van de compliancefunctie binnen een onderneming. Aan de hand van eerder genoemde rechterlijke uitspraak gaat het artikel verder in op de persoonlijke consequenties bij een falend compliance beleid. Daarna verkent het artikel onder welke omstandigheden de compliance officer risico loopt persoonlijk bestraft te worden voor (mede) door de onderneming begane verboden gedragingen. Naast een theoretisch kader doet dit artikel tevens een aanzet voor best practices, door middel van een checklist, welke de compliance officer kan gebruiken om persoonlijke aansprakelijkheid te voorkomen.

Suzanne de Boer-Verheij, Nicolet Jager, Marlène Jans, Carolien Merkens, Roland Notermans en Cora Wielenga bieden de lezereen interessante inkijk op de manier waarop compliance professionals de relatie tussen de compliancefunctie en het toezichthoudend orgaan beleven en waar deze mogelijk verbetering behoeft. De auteurs starten het artikel met een theoretisch kader omtrent de ontwikkelingen van de compliancefunctie op het gebied van governance waarna verder wordt ingezoomd op de relatie tussen compliance en het toezichthoudend orgaan op basis van de resultaten van een enquête waar 117 compliance professionals bereid zijn gevonden om aan mee te werken. Eén van de conclusies die de auteurs in de bijdrage trekken is dat de grondslag van de relatie tussen compliance en het toezichthoudend orgaan is gebaseerd op het idee dat commissarissen over voldoende specifieke kennis en inzicht behoren te beschikken om (de gesignaleerde) risico's te begrijpen en dat zij voldoende geïnformeerd dienen te worden over relevante (niet-financiële) risico's en ontwikkelingen. Compliance Professionals kunnen commissarissen hierin ondersteunen. Het artikel sluit daarom af met praktische aanbevelingen die de compliance officer zou kunnen implementeren om de samenwerking met commissarissen te optimaliseren.

Als uitsmijter is er het interview met Erik Reissenweber. Erik is de geestelijk vader van de goed beluisterde podcasts van 'Compliance Adviseert'. Hij won hier kortgeleden de nationale compliance award mee, hetgeen voor de redactie van het Tijdschrift voor Compliance een mooie gelegenheid werd gevonden om met Erik in gesprek te gaan over zijn achtergrond, motivatie en visie op de compliancefunctie. Maar ondanks zijn enthousiasme voor compliance, verliet hij toch zijn rol bij Tridios Bank om iets anders te gaan doen: hij is onlangs begonnen bij het Anti-Money Laundering Centre (AMLC), vanwaar hij Nederland veiliger wil maken. In het interview, afgenomen door redactielid Frank Segers, neemt Erik de lezer mee langs het maken van podcasts, reacties van gasten en luisteraars, de organisatie en de toekomst van compliance, en natuurlijk zijn recente overstap naar AMLC.

Tot zover in vogelvlucht de editie 'The Governance of Compliance'. Het lijkt er dus op dat de maatschappij steeds meer verwacht van ondernemingen op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en het vervullen van haar poortwachtersfunctie.  De compliance officer speelt hier een cruciale rol in.  Maar gelukkig, om met de woorden van Erik Reissenweber af te sluiten, zijn deze zich daar terdege van bewust: "Bij medewerkers van de meeste financiële instellingen bemerk ik een toegenomen innerlijke motivatie om die poortwachtersfunctie goed uit te voeren. Er bestaat terecht het besef dat deze rol nu eenmaal onlosmakelijk verbonden is aan het uitvoeren van financiële diensten."

Namens de redactie veel leesplezier gewenst,

Arend Koper, Ebbe Rogge, Frank Segers en Joris Blaauw