Digital Single Market: ‘necessary cure’ of onneembare muur?

De ‘Digitaal Eengemaakte Markt’-strategie van de Europese Commissie (‘EC’) moet, zo zegt de EC zelf, meer mogelijkheden bieden om ‘ongehinderd over de binnengrenzen heen’ zaken te doen met ‘de nodige garanties ten aanzien van wettelijkheid, veiligheid en betaalbaarheid’.2

Een ‘voltooide digitale eengemaakte markt’ kan volgens de EC Europa helpen haar ‘toonaangevende positie in de digitale economie’ te behouden.3

Een paar voorbeelden van doelstellingen – wederom volgens de EC zelf – zijn:4

• Meer e-handel in de EU door geoblocking aan te pakken;
• Modernere EU-regels inzake auteursrecht;
• Modernisering van de audiovisuele regelgeving van de EU;
• Betere bescherming van Europese burgers, bedrijven en overheidsinstellingen tegen cyberaanvallen; en
• Modernere e-privacy-regels die passen bij de nieuwe digitale omgeving.

De doelstelling en achtergrond van een digitaal eengemaakte markt zijn op zichzelf sympathiek en te prijzen. En ongetwijfeld kloppen de economische argumenten. In die zin begrijp ik ‘the cure’. Maar er ligt tegelijkertijd een spanningsveld. Want werkt één uniforme wet of regel voor de EU als geheel wel?

Neem alleen al toezichthouders die de eenvormige EU wetten en regels moeten handhaven. Die zijn nu juist nationaal georganiseerd. Natuurlijk, ze werken samen en soms zijn er regels over wie ‘in the lead’ is, maar dan nog steeds blijft het nationale karakter parten spelen als je ’t mij vraagt.

En daar komt de afbakening van hun domein dan nog bij, als in ‘schoenmaker blijf bij je leest’. Neem bijvoorbeeld Duitsland. Daar gebruikt de mededingingswaakhond de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) om Facebook aan te pakken, terwijl dat eerder op het bord van de Duitse Privacy-waakhond had moeten liggen. En in Nederland komt de Autoriteit Persoonsgegevens met een normuitleg over cookies, waarvan ik me oprecht afvraag wat de ACM van deze actie vindt. Waar blijf je dan met je eengemaakte markt? Het leidt eerder tot fragmentatie, en dus tot verwarring en onduidelijkheid.

Mij bekruipt persoonlijk eerlijk gezegd ook nog wel eens het gevoel dat de EU wetten ten behoeve van de digitaal eengemaakte markt, met name bedoeld zijn om de grote US techgiganten aan te (kunnen) pakken. Ik noem bijvoorbeeld de AVG en de boete van EUR 50 miljoen opgelegd door de Franse privacytoezichthouder aan Google, alsmede het beruchte art. 13 (inmiddels 17) in de concept Auteursrechtrichtlijn, waar onder andere YouTube zich ernstig tegen (heeft) verzet. Ook maakt de EC geen geheim van haar streven om de grote sociale media platforms te dwingen onwelgevallige content binnen 1 uur te verwijderen, en dat natuurlijk weer op straffe van een exorbitant hoge boete. Volgens mij werkt dit niet, en jaag je dergelijke partijen eerder tegen je in het harnas.

Ik had niet al te lang geleden de eer en het genoegen om aanwezig te mogen zijn in Brussel bij een ronde tafel sessie van de EC over artificial intelligence en robotisering. De EC wilde vanuit ‘het veld’ horen wat er speelt rondom deze onderwerpen, en vroeg mij ook mee te denken over beleidsvorming en wetgeving.

Mijn oproep daar: bouw geen muur om Europa heen, en dwing externe, niet-EU landen (althans partijen die daar gevestigd zijn) niet dat zij zich aan die regelgeving moeten houden, zoals met de AVG is gebeurd. Dat is dat harnas of keurslijf waar ik net op doelde. Maar creëer als het ware een API waar zowel EU-landen als externe, niet-EU jurisdicties, op kunnen inpluggen. Noem het basisprincipes (of ‘grondrechten’ zo je wilt), waar de nationale jurisdicties (zowel EU als niet-EU) een juridisch raamwerk op kunnen bouwen. Maar dan wel zodanig dat je ‘ongehinderd over de grenzen’ zaken kunt blijven doen, conform de eerdergenoemde doelstelling van de EC. Misschien ook niet altijd even gemakkelijk, maar dat is wel hoe ik ‘the necessary cure’ zie (in plaats van die onneembare muur).

Ik hoop ten slotte dat u ons mooie tijdschrift niet als onneembare muur ziet, maar juist als ‘necessary cure’. Ik wens u veel leesplezier met dit speciale themanummer.

Menno Weij