Editorial

Voor u ligt de eerste editie van Compliance, Ethics & Sustainability (voorheen bekend als: Tijdschrift voor Compliance) in 2023. Het thema van deze editie is 'European enforcement and supervision'.

Europese integratie is van toepassing op steeds meer terreinen. Dit resulteert in nieuwe Europese wetgeving die in meer of mindere mate van invloed is op ondernemingen en financiële instellingen. Ook het toezicht op en de handhaving van de EU-wetgeving is een kernprioriteit van de Europese Commissie. Daarnaast werken de verschillende nationale toezichthouders, ook grensoverschrijdend, steeds nauwer samen om toe te zien op de naleving van de regelgeving. Het is daarom van groot belang dat de compliance officer op de hoogte is van actuele Europese ontwikkelingen en hier, indien relevant, tijdig op anticipeert. De voorliggende artikelen en twee interviews gaan op dit thema in vanuit verschillende invalshoeken.

Sinds 1 juni 2021 is de European Public Prosecutor's Office (EPPO) gestart. EPPO is belast met strafrechtelijke vervolging op Europees niveau. In dit themanummer over European supervision and enforcement mag een bijdrage over EPPO dan ook niet ontbreken. In de bijdrage 'We currently receive roughly hundred fraud cases every month' is één van de officieren van justitie die is verbonden aan EPPO, Daniëlle Goudriaan, geïnterviewd. Zij licht toe dat, in de korte tijd dat EPPO operationeel is, het zeer effectief blijkt in de aanpak van grensoverschrijdende omzetbelastingfraude en andere strafbare feiten die Europese financiële belangen raken. Het EPPO heeft momenteel een groot aantal onderzoeken in behandeling. Voor instellingen en multinationals die internationaal actief zijn en betrokken raken bij fraude, lijkt dan ook niet uitgesloten dat zij in de toekomst een keer te maken krijgen met EPPO. Maar dat wil je het liefst voorkomen. Volgens Goudriaan kunnen multinationals leren van de zaken die in behandeling zijn bij EPPO. Zij doet de aanbeveling om de activiteiten van EPPO goed te volgen.

Het toezicht op de regels ter bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme (AML/CFT) is toevertrouwd aan de nationale bevoegde autoriteiten die door de EU-lidstaten zijn aangewezen bij de omzetting van de EU-AML-richtlijnen. Het gebrek aan geharmoniseerde regels in de EU en de uiteenlopende mandaten en kenmerken van deze nationale autoriteiten hebben geleid tot inconsistenties in de kwaliteit en effectiviteit van het AML/CFT-toezicht in de hele EU. Op 20 juli 2021 heeft de Europese Commissie een nieuw en ambitieus pakket wetgevingsvoorstellen gepresenteerd, algemeen bekend als het 'EU AML package'. In de bijdrage 'A new era of AML/CFT supervision: the EU AML package' analyseert Nikolai de Koning dit complexe wetgevingspakket en biedt hij de lezer aanvullende inzichten voor wat betreft de eventuele knelpunten die zich in de praktijk kunnen manifesteren.

De bijdrage van Mark Jansen 'Grensoverschrijdend toezicht op de privacyregelgeving: hoe werkt het?' biedt een compact overzicht van ons complex geworden privacy stelsel. Auteur beschrijft de geschiedenis en herkomst van de privacyregelgeving, resulterend in de huidig geldende Algemene verordening gegevensbescherming. Jansen gaat daarna in op de belangrijkste bepalingen van deze privacyregelgeving en beschrijft uitvoerig het toezicht op naleving ervan door de Autoriteit Persoonsgegevens. Daarna geeft hij een overzicht van het privacy toezicht binnen en buiten de EU. Tot slot wordt stilgestaan bij grensoverschrijdende handhaving in de praktijk en aandachtspunten die daaruit voortvloeien.

In het artikel 'Voorbij de formaliteit: Randvoorwaarden voor goed werkende meldprocedures en succesvolle meldprocessen' onderzoeken Alain Hoekstra en Kristien Verbraeken van het Huis voor Klokkenluiders wat nodig is voor goedwerkende meldprocedures en succesvolle meldprocessen. Hun verhaal start met een schets van de wettelijke vereisten voor meldregelingen waaraan organisaties moeten voldoen. Vervolgens beschrijven auteurs de randvoorwaarden die een rol spelen bij het al dan niet succesvol zijn van een meldregeling. Auteurs analyseren onder meer de inzichten uit recent sociaalwetenschappelijk onderzoek, uitgevoerd door de Universiteit Utrecht, in opdracht van het Huis voor Klokkenluiders. Deze inzichten worden aangevuld met kennis op het gebied van 'hard- en soft controls' en integriteitsmanagement. Auteurs beschrijven vervolgens hoe de werking van de meldprocedure effectiever is als deze deel uitmaakt van een integrale integriteitsaanpak. Tot slot geven auteurs belangrijke aanbevelingen voor succesvolle interne meldprocessen.

Ook belastingontduiking en belastingontwijking heeft op Europees niveau de volle aandacht. Op basis van de zogeheten DAC-richtlijnen gaan EU-lidstaten meer fiscale gegevens automatisch uitwisselen. Deze ontwikkeling is niet alleen relevant voor inhouse tax counsels, maar ook voor de compliance functie. Compliance teams staan onder meer voor de uitdaging om medewerkers bewust te maken van de noodzaak alle relevante transacties bij de juiste personen te melden. Sven Kuipers van de Belastingdienst licht in het interview 'Leg alle transacties vast in je eigen administratie' de ins and outs van de DAC-richtlijnen nader toe. Hij geeft in zijn interview ook de aandachtspunten voor de compliance functie mee.

Edgar Karssing heeft zich ook in het eerste kwartaal van 2023 voor ons verdiept in een tweetal belangwekkende boeken uit zijn boekenkast. In dit nummer bespreekt hij de boeken Complicit. How we enable the unethical and how to stop van Max Bazerman en On complicity & compromise van Chiara Lepora en Robert Goodin. Waar bij Bazerman medeplichtigheid eigenlijk altijd afkeurenswaardig is, schetsen Chiara Lepora en Robert Goodin een genuanceerder beeld door ook de morele voordelen van medeplichtigheid mee te nemen in hun beschouwing. De bijdrage van Karssing gaat nader in op de vele vormen van 'medeplichtigheid' en geeft de compliance officer een aantal praktische handvatten voor het minimaliseren van medeplichtigheid: hoe voorkomen we dat de ethiek verdampt?

Namens de redactie veel leesplezier toegewenst,

Anne-Claire Wilmink, Annemarije Schoonbeek en Arend Koper