'Pay or okay' bij gepersonaliseerde advertenties

Zou het Europees Hof van Justitie ("HvJ") van tevoren bedacht hebben dat een tussenzinnetje van 6 woorden in de uitspraak over de grondslag voor gepersonaliseerde advertenties, namelijk "in voorkomend geval tegen een passende vergoeding", zoveel tongen zou losmaken?

Ik heb 't natuurlijk over de Meta-uitspraak van 4 juli jl., naar aanleiding van prejudiciële vragen in een Duits geschil tussen het Bundeskartellamt (de federale mededingingsautoriteit in Duitsland) en Meta.2 De zaak ziet op de grondslag onder de AVG voor gepersonaliseerde online advertenties. Het HvJ gaat er goed voor zitten en pelt de grondslagen één voor één af.

De grondslag 'uitvoering overeenkomst' gaat volgens het HvJ niet op, omdat  "(…) een dergelijke personalisatie weliswaar nuttig is voor de gebruiker, (…) maar (…) niet noodzakelijk lijkt om hem de diensten van het online sociale netwerk aan te bieden".3

De grondslag 'gerechtvaardigd belang' gaat nat, omdat "de gebruiker, ondanks het feit dat de diensten van dat netwerk kosteloos zijn, er redelijkerwijs geen rekening mee hoeft te houden dat de exploitant van dit sociale netwerk zijn persoonsgegevens zonder zijn toestemming verwerkt ten behoeve van de personalisatie van reclame".4 Wat mij betreft een kronkelachtige redenering trouwens.

Goed, dan is de enig mogelijke route dus 'toestemming'. En daar doet het HvJ naar mijn stellige overtuiging iets opmerkelijks. In mijn eigen woorden: toestemming betekent dat Meta aan weigerachtige gebruikers - al dan niet tegen betaling - een gelijkwaardig alternatief moet bieden. In de woorden van het HvJ:

“Daarom moeten deze gebruikers de vrijheid hebben (…) te weigeren zonder ertoe te worden gedwongen om volledig af te zien van het gebruik van de dienst (…), hetgeen impliceert dat die gebruikers, in voorkomend geval tegen een passende vergoeding, een gelijkwaardig alternatief krijgen aangeboden (…)." ⁴

Dus heeft Meta de volgende oplossing bedacht: je kunt toestemming geven voor gepersonaliseerde advertenties, of je kunt 12,99 euro per maand betalen. Ik begrijp deze stap van Meta overigens heel goed: Meta kopt deze voorzet van het HvJ gelijk in. Zelf heb ik overigens kort na de uitspraak al mijn zorg geuit dat privacy zo alleen voor de rijken wordt.5

Max Schrems en zijn NOYB vehikel verzetten zich tegen het 'Pay or Okay' model. Hij was er als de kippen bij met de stelling  dat Meta kennelijk vertrouwt op 6 woordjes in een uitspraak van maar liefst 18.548 woorden. Hij schermt met een "obiter dictum" argument: het gaat om een niet-bindende, aanvullende overweging van het HvJ.6 Ik zie dit zelf overigens absoluut niet zo. Inmiddels heeft hij wel een klacht tegen dit model van Meta ingediend bij de Oostenrijkse privacy-waakhond.7

Ik ben benieuwd waar dit naartoe gaat. We gaan er in dit tijdschrift ongetwijfeld nog weer aandacht aan besteden.

Ik wens u veel leesplezier. En uiteraard een heel voorspoedig 2024!