Redactioneel. Non-financials
Mirna Sivro Het artikel is in de opmaak van het tijdschrift rechts als pdf beschikbaar.Compliance bij non-financials, wat houdt het eigenlijk in? Hoe bepaal je de scope van de compliancefunctie? Hoe betrek je de business? Wat voor rol heeft het management? Allemaal relevante vragen waar non-financial organisaties dagelijks mee te maken hebben. De externe druk van de toezichthouders lijkt minder dan bij financiële ondernemingen, maar is dat eigenlijk wel zo? Welke competenties zou de compliance officer moeten hebben en zijn deze anders dan in de financiële sector? In dit themanummer gaan we in op deze en andere vraagstukken die relevant zijn voor de non-financials. Binnen de compliancewereld gaat het veelvuldig over tone-at-the-top, de samenwerking met het bestuur en het teweegbrengen van de juiste cultuur binnen een organisatie. Met enige regelmaat wordt beschreven hoe eindverantwoordelijken zich moeten gedragen om de juiste cultuur te bewerkstelligen, hoe de compliancefunctie het bestuur mee krijgt en hoe de interactie tussen de compliancefunctie en het bestuur tot het gewenste resultaat leidt. In het interview met Fulco van Lede – Member of the Executive Board of Directors van SHV – draaien we deze rollen om en laten we hem als ervaren bestuurder, die verantwoordelijk is voor Ethics & Compliance van SHV, aan het woord. Hij eindigt het interview met: ‘Als je een gepassioneerd E&C-persoon bent, zorg dan dat je bij een bedrijf werkt dat dat ook is. Want anders zit je je tijd te verdoen.’ In de tweede bijdrage van dit themanummer gaan we dieper in op deze ‘E&C-persoon’ in de vorm van een beroepscompetentieprofiel (BCO) voor de Compliance Officer. In het najaar van 2018 heeft de Vereniging voor Compliance Professionals (VCO) het vernieuwde profiel uitgebracht. Over de achtergrond van en ontwikkelingen in dit profiel ging Muel Kaptein in gesprek met Ayolt van Tijum en Han Zevenhuizen. Een interessante bijdrage in de vorm van een interview waarin o.a. de veranderende rol van de compliance officer, de verschillen met de financiële sector, de eventuele regulering en de invulling van de compliancefunctie besproken worden. Cora Wielenga met medewerking van Heleen Bavinck, David Buiks, Miranda Kok, Christel de Vries gaat in op de vraag of het mogelijk is om ‘de reikwijdte van compliance bij niet-financiële instellingen’ te beschrijven. De reikwijdte van compliance van financiële ondernemingen is al zo verschillend, laat staan als een uniforme reikwijdte van alle bedrijven buiten de financiële sector vastgesteld zou moeten worden. De reikwijdte is afhankelijk van zoveel verschillende factoren, wat een generiek antwoord onmogelijk maakt. De route die een organisatie kan bewandelen om tot een compliance-scope te komen, kan daarentegen wel beschreven worden. In deze bijdrage wordt stilgestaan bij de manieren waarop een organisatie tot een compliance-scope kan komen. Enkele praktische voorbeelden van de NS en Cendris worden hierbij besproken. Marlène Jans en Loes van Kan-Janson gaan in op de vraag ‘Complianceprogramma’s voor niet-financiële ondernemingen: overbodige luxe of bittere noodzaak?’. In de financiële sector worden complianceprogramma’s gebruikt om de eisen van beheerste en integere bedrijfsvoering nadere invulling te geven. Bij de non-financials wordt de inzet van complianceprogramma’s minder nadrukkelijk gebruikt. In hun artikel bespreken ze de kansen die een complianceprogramma biedt aan non-financials, de bedreigingen door het ontbreken van een niet-adequaat programma en de elementen die de effectiviteit van een complianceprogramma in de niet-financiële sector beïnvloeden. Claudia Sijstermans bespreekt in haar bijdrage hoe compliance op de agenda te krijgen in de boardroom van industriële ondernemingen. Het eerste artikel in dit themanummer dat ingaat op een specifiek onderdeel van de niet-financiële sector. Industriële ondernemingen gaan op een andere manier om met compliance. Het onderwerp staat doorgaans niet hoog op de agenda en wordt vaak gezien als een administratieve last. Claudia meent dat ten opzichte van de financiële sector, de industriële sector, zeker wat corporate compliance en governance betreft, nog onbewust onbekwaam is. Nienke Smilde, geeft ons meer inzichten over hoe een complianceprogramma bij een farmaceutische organisatie in zijn werk gaat. In tegenstelling tot de industriële ondernemingen waar Claudia Sijstermans over schreef, is compliance bij een farmaceutisch bedrijf een belangrijke en diep verankerde discipline. Het gaat immers om producten die impact hebben op onze gezondheid en kwaliteit van leven. Een geneesmiddel moet daarom effectief, veilig en van hoge kwaliteit zijn en bovendien op verantwoorde wijze op de markt worden gebracht; daar moet je simpelweg op kunnen vertrouwen. Een farmaceutisch bedrijf moet hiervoor zorgen. Vanaf de ontwikkeling tot aan de vermarkting van een geneesmiddel speelt compliance hierbij een grote rol. In de bijdrage van Melissa Kasimbeg en Marlijn Peeters wordt ingegaan op een onderdeel van compliance, interne fraude. De auteurs focussen zich op de detailhandel. Een meer theoretische bijdrage die door middel van diepte-interviews, dossieronderzoek en participerende observaties de data laat zien dat er verschillende percepties zijn van interne fraude vanuit de werknemers en dat verschillende vormen kunnen worden onderscheiden. Na vele inzichten verkregen te hebben over compliance in de niet-financiële sector in de voorgaande artikelen, ons gefocust te hebben op verschillende soorten organisaties binnen de non-financials en het belang van compliance in het algemeen, richten we ons in de volgende drie bijdragen meer op de compliancerisico’s die non-financials aan gaan. Zo trapt Geert Vermeulen af met Anti-Corruption programma’s bij non-financials. In zijn artikel licht hij uitgebreid het model toe dat gebruikt wordt door ECMC voor een effectief ethics & compliance programma om dit risico te overzien. Een onderwerp waar, naar mijn mening, (te) weinig aandacht aan wordt besteed binnen de niet-financiële sector is witwassen. Het bestrijden van witwassen staat sinds jaar en dag hoog op de (internationale) politieke agenda. Financiële instellingen zijn op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) wettelijk verplicht om een bijdrage te leveren aan de aanpak van witwassen. Echter, naast financiële instellingen lopen ook niet-financiële ondernemingen het risico dat (criminele) derde partijen hun producten en diensten misbruiken om verkregen voordelen uit een misdrijf wit te wassen. Annemarije Schoonbeek en Joris Blaauw vertellen ons meer over het voorkomen van witwassen bij niet-financiële ondernemingen. Ten slotte neemt Sylvie Bleker-van Eyk ons mee in de wereld van Export Controls. In deze bijdrage wordt ingegaan op de Amerikaanse regelgeving op het gebied van het exporteren van Amerikaanse goederen, halffabricaten, onderdelen, know how, technologie en data. Toezichthouders denken helaas te vaak nog in termen van legalisering als oplossing voor problemen en overspoelen organisaties met regels. Ondernemingen denken in kansen. Compliance moet de regels en de kansen met elkaar verenigen. Aan de hand van een van de meest complexe compliance-onderwerpen ‘US export controls’ wil deze bijdrage aantonen dat de compliance officer met gebruik van de moderne technologische mogelijkheden de onderneming kan ondersteunen om op een efficiënte en kostenbesparende wijze het pad van de export controls te bewandelen. Aan de hand van vraagstukken uit de dagelijkse praktijk legt de auteur uit welke mogelijkheden er zijn om compliant te zijn met als bijkomend voordeel te komen tot een efficiëntere bedrijfsvoering. In de vaste bijdrage van Edgar Karssing worden de boeken De wijsheid van wolven. Hoe ze denken, leidinggeven en voor elkaar zorgen: wat de wolf ons kan leren over mens zijn van Elli Radinger en De kinderen van de nacht. Over wolven en mensen van Dik van der Meulen besproken. Antoni Brack gaat in zijn gebruikelijke bijdrage in op Integriteit en kwaliteit van organisaties, Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar Integriteit en kwaliteit van organisaties aan de School of Business and Economics van de Vrije Universiteit Amsterdam op 12 april 2019. Het aantal artikelen en de verschillende onderwerpen van dit themanummer laten zien dat er veel gaande is in compliance binnen de niet-financiële sector. We hopen dat u na het lezen van dit themanummer meer inzichten en handvatten heeft gekregen om dit belangrijke en brede vakgebied vorm te geven in uw (niet-financiële) organisatie. Veel leesplezier
