Redactioneel. Witwassen en ondermijning
Karen Fluks Het artikel is in de opmaak van het tijdschrift rechts als pdf beschikbaar.Vroeg in 2019 hebben we besloten in 2020 weer aandacht te besteden aan ‘witwassen’ en ‘ondermijning’. Het bestrijden van witwassen en ondermijning staat hoog op de agenda van de financiële sector, de Nederlandse overheid en de toezichthouders. Via informatiefilmpjes op YouTube richten lokale overheden en de politie zich tot de burgers. De burger wordt wegwijs gemaakt in het herkennen van signalen die gerelateerd zijn aan ondermijning en hoe te handelen. Hoewel dit themanummer niet ingaat op de awareness-activiteiten gericht op de burger, raad ik u aan een open search te doen naar het begrip ‘ondermijning’. Andere en regelmatige terugkerende woorden in dit themanummer zijn: poortwachter, privaat-publieke samenwerking, nationale overheid en Robotic Process Automation. In oktober 2019 – nummer 5 – heeft Antoni Brack na ruim 10 jaar zijn ‘pen’ neergelegd voor het Tijdschrift voor Compliance (dat alweer bijna 20 jaar bestaat). In die jaren heeft hij auteurs van interessante of anderszins opvallende publicaties in het compliancedomein van commentaar voorzien in zijn ‘Kritisch over...’. Altijd scherp, vaak geestig en met vele interessante bespiegelingen nam hij lezers mee langs een breed palet aan onderwerpen. Voor een auteur was het vaak een wisselend genoegen om onderwerp te zijn van een bijdrage. Vaak waren auteurs gevleid dat een publicatie besproken zou worden, maar even zo vaak waren ze beducht voor de kritische noten die meestal toch gekraakt moesten worden. Daarmee heeft hij auteurs en redacties jarenlang bij de les gehouden. Wij zijn hem hiervoor zeer erkentelijk. Fiscale integriteit – vermoeden van witwassen Ellen Timmer behandelt de vraag of – wanneer een Wwft-plichtige onderneming vaststelt dat een cliënt mogelijk geschillen heeft met een belastingautoriteit – daar een vermoeden van witwassen aan kan worden ontleend. De volgende deelvragen komen aan de orde: Zijn Wwft-plichtige ondernemingen voldoende in staat om fiscale integriteitsrisico’s te identificeren en te beoordelen of vraagt de regering bijna het onmogelijke? Geven de door DNB gepubliceerde good practises voldoende inzicht of richten deze zich juist op het proces? Hoe zinvol is het gebruik van fiscale integriteits-typologieën mede op basis van het rapport dat verscheen over het gebruik van typologieën en indicatoren bij het bestrijden van terrorismefinanciering? Hoe is het gesteld met de (Europe) grondrechten van de zgn. Accidental Americans? PPS – privaat-publieke samenwerking Desireé Van der Hoorn beschrijft het ondermijnende effect van corruptie en welke prijs hiervoor wordt betaald door voornamelijk het armste deel van de bevolking. Blijkt dat ook in Nederland corruptie kan ‘wortelen’. Zij legt uit wanneer corruptie hand in hand gaat met witwassen, door naïviteit van betrokkene of juist niet. Vergroten van awareness, en ik denk dan aan het bedrijfsleven, de medewerkers, maar ook die van de ‘gewone burger’, die moet leiden tot het vroegtijdig herkennen van signalen, aangevuld met privaat-publieke samenwerking en handhaving om de impact op het bestrijden ervan te vergroten. Samen werken en samenwerking worden veelal een succesfactor genoemd. Een tweetal auteurs, ieder en afzonderlijk in een artikel, beschrijven de privaat en publieke samenwerking vanuit een ander perspectief. Daar waar Dorine Stahlie ingaat op de te maken volgende stap, beschrijft Emiel den Boer, uit eerste hand de uitdagingen bij het tot stand komen van de Serious Crime Taskforce (hierna: SCTF). Anders beschreven benoemen ze dezelfde elementen en beschrijft Karssing in zijn boekbespreking een praktisch kader van aanpak. En korte toelichting op de drie auteurs volgt hieronder. Dorine Stahlie merkt op dat in de praktijk verschillende (overheids)partijen soms niet van elkaar weten hoe de ander werkt, of niet of onvoldoende bekend zijn met de verschillende invalshoeken en verantwoordelijkheden. Door hier aandacht aan te besteden lukt het om kennis vanuit de opsporing en private instellingen samen te brengen om witwassen beter te kunnen detecteren. Zij benadrukt dat bij het vervullen van de wens van de regering Nederland te scharen tot één van koplopers in de witwasbestrijding het voorop moet staan dat wij gezamenlijk witwassen willen bestrijden tegen ‘zij die het financiële stelsel misbruiken’. Emiel Den Boer beperkt zich in zijn artikel op de interacties tussen organisaties tijdens het totstandkomingsproces van Serious Crime Taskforce (SCTF) en de problematiek waar de SCTF zich op richt. In de PPS is het belangrijk dat de eigen (ondernemings)doelstelling plaatsmaakt voor een meer holistische missie, het erkennen dat andere organisaties betrouwbaar en gelijkwaardig zijn, en dat de waarde van een private instelling niet alleen ligt gelegen in de data die zij voorhanden heeft. De SCTF richt zich specifiek op twee soorten criminele dienstverleners: ‘brokers’ en ‘facilitators’. Deze blijven doorgaans buiten het zicht van de opsporing. Door zicht te krijgen op de financiële transacties kan eveneens zicht worden verkregen op personen achter de geldstromen, zo is de hypothese achter de SCTF. Verder kan SCTF terdege dienen als proof of concept. Poortwachter Er is een grote diversiteit aan soorten Wwft-ondernemingen. Reden om in dit themanummer specifieke aandacht te besteden aan de accountant en de notaris. Dirk Kolkman beschrijft de Wwft-verplichtingen van de accountantsorganisatie. Het hebben van een Wwft-risicobeleid geldt voor alle beroepsmatige werkzaamheden en niet alleen voor wettelijke controleopdrachten. De accountantsorganisatie kan gebruik maken van verschillende externe bronnen voor de risicoanalyse en het risicobeleid, denk aan (supra) nationale risk assessments en de leidraden van AFM en BFT. Aan de hand van een uitspraak van de Rotterdamse Rechtbank licht hij de monitoringverplichting toe en dat de uitvoering van de processen bepalend zijn voor de vaststelling of aan de Wwft-verplichtingen is voldaan. De poortwachtersfunctie van notarissen wordt beschreven door Birgit Snijder-Kuipers. In het geval van notarissen is de Wwft van toepassing bij bepaalde dienstverlening en in de praktijk zijn notarissen prima in staat om dat onderscheid goed te maken. De wettelijke geheimhoudingsplicht van de notaris kan alleen doorbroken worden door een wet in formele zin. Dat is in de Wwft (alleen) het geval bij een melding van een ongebruikelijke transactie bij de FIU. Hoe vervelend dit ook moge worden ervaren, voor banken die transacties monitoren op de door hen aangehouden bankrekeningen, heeft dit tot gevolg dat notarissen geen informatie aan banken mogen overleggen over betalingen op kwaliteitsrekeningen. De Wwft-leidraad van de BFT geeft het antwoord op de vraag wanneer een Auditor verplicht moet worden aangesteld, omdat hierin de interpretatie van art. 2d lid Wwft (Audit functie) is opgenomen. In het interview afgenomen door Dennis Mijnheer met Yvonne Willemsen, hoofd Veiligheidszaken bij de Nederlandse Vereniging van Banken wordt gesproken over de noodzaak van een scherpe focus op anti-witwas gebied. Onder andere bespreken ze het initiatief Transactie Monitoring Nederland, het UBO-register en de noodzaak tot het gebruik van BSN. In lijn met de FATF-boodschap stelt zij dat anti-witwasmaatregelen effectief moeten zijn en dat eist focus. De Bree neemt ons mee naar eind 2005, het jaar waarin de grootbank (waar hij destijds werkzaam was) door de SEC in de Verenigde Staten een zogenaamde ‘Cease & Desist’-order kreeg opgelegd, en op welke wijze daar intern op werd gereageerd. Hij betrekt daarbij ook 9/11 (2001) en de huidige Wwft vereisten en besteedt aandacht aan lessons learned. Robotic Process Automation ‘Alleen technologie maakt het mogelijk de bedrijfsvoering verantwoord door te zetten’, stelt Maurits Houck. Zijn missie is om de mogelijkheden van Robotic Process Automation (RPA) voor eerste-, tweede- en derdelijns-medewerkers onder de aandacht te brengen. De positieve invloed van innovatieve softwarerobots op hun werkzaamheden belicht hij in dit artikel. De robot doet het werk razendsnel, opdat de expert (de mens) zich kan richten op de uitval en de alerts. Begin klein, met één(tje), ervaar het, verfijn en maatwerk het, om via opschalen tot orkestreren te komen. Met of zonder artificial intelligence. De mogelijkheden lijken mij aantrekkelijk en eindeloos. Edgar Karssing bespreekt helder en met diepe bewondering en waardering het gedachtengoed van Naomi Ellemers (gedragswetenschapper) en Elinor Ostrom (econoom). Hij stelt dat Ellemers laat zien dat veel mensen van nature samenwerkers zijn, ‘gewoonweg’ omdat ze verbonden willen zijn met de groep. Mensen zijn ook voorwaardelijke samenwerkers (ik-wij/ zij). Mensen blijken moreel gedrag het belangrijkste te vinden en dat blijkt niet voor iedereen hetzelfde te betekenen. Ieder individu heeft invloed op de ander, ook al heb je de touwtjes niet in handen. Karssing concludeert dat de samenwerkingsbereidheid kan worden bevorderd door de manier waarop je de sociale infrastructuur inricht. In navolging van Ellemers door in de eerste plaats rekening te houden met de groep als moreel anker. Karssing gebruikt de door Ostrom ontwikkelde acht ontwerpprincipes en bespreekt het boek geschreven door Atkins (en co-auteurs) dat verscheen na het overlijden van Ostrom. Atkins en Ostrom hebben samen de ontwerpprincipes doorvertaald naar samenwerkingsvormen in brede zin. Inzichtvolle boekbesprekingen voor iedereen die zich bezighoudt met cultuur, moraliteit, (persoonlijke) invloed en groei. Namens de redactie wens ik u veel leesplezier
