The Evolving role of the Compliance Officer

In het derde nummer van 2021 staat 'The Evolving role of the Compliance Officer' centraal. Dit themanummer is een nadere verdieping van het evenement dat op 15 juni 2021 heeft plaatsgevonden. Zowel dit nummer als het evenement staan stil bij het twintigjarig jubileum van het Tijdschrift voor Compliance. Het evenement is georganiseerd met Vereniging van Compliance Officers (VCO) die dit jaar ook hun twintigjarig jubileum vieren.

Een goed moment om stil te staan bij de evoluerende rol van de compliance officer. Nu het onderwerp compliance inmiddels op de bedrijfsagenda staat, is de rol van de compliance officer nog nooit zo cruciaal geweest om te voldoen aan de steeds veranderende en toenemende wettelijke en regelgevende eisen. De rol van compliance officer is echter veel meer dan alleen het bedrijf uit de problemen houden. Hun echte waarde ligt in het verankeren van een cultuur van 'het juiste doen' en om het bedrijf te helpen zijn doelen op een eerlijke manier te bereiken.

Zowel tijdens het evenement als in deze editie gaan we in op de rol van de compliance officer, evenals onze verwachtingen over hoe de rol zich in de toekomst zal ontwikkelen. We zullen specifiek ingaan op de uitdagingen waarmee compliance officers waarschijnlijk te maken zullen krijgen en enkele praktische manieren voorstellen om deze aan te pakken. De meeste auteurs in deze editie hebben tevens gesproken tijdens het evenement en hun artikel is een nadere verdieping op hetgeen besproken is tijdens het evenement (uitzondering zijn het interview en de boekbespreking). Hartelijk dank aan de sprekers en auteurs voor hun bijdrage. Hieronder een korte samenvatting per artikel.

De Compliance functie bij ING heeft de afgelopen jaren een sterke groei doorgemaakt onder leiding van Chief Compliance Officer Rein Graat. In een interview met Dennis Mijnheer gaat hij in op de het Solar transformatieprogramma en de OneCompliance Strategie. De centrale ambitie is 'being compliant by desire and design'. Welke filosofie zit hierachter, hoe zorg je voor voldoende draagvlak binnen de organisatie en hoe meet je de effectiviteit ervan? Verder gaat Rein Graat in op de mogelijkheden die geboden worden door recente technologische ontwikkelingen, zoals artificial intelligence en het gebruik van algoritmes, en ING-initiatieven zoals CoorpID waarmee bedrijven KYC-informatie kunnen opslaan voor gebruik door andere banken. Hij pleit voor een betere publiek-private samenwerking binnen Europa, naar het voorbeeld van Transactie Monitoring Nederland, om met partners over landen heen transacties te kunnen monitoren.

In het artikel 'Geliefde leiders geven iedere het zijn of hare' van Ayolt Van Tijumlegt de auteur een verband tussen compliance en integriteit en een veilige omgeving en transparantie en verantwoording door de beleidsbepalers. Krijgen de stakeholders bijvoorbeeld in een (corona) crisis wel het zijne of hare?  Onbegrijpelijk handelen van bestuurders kan bijvoorbeeld door burgers in verband worden gebracht met andere grote zaken die daar feitelijk los van staan. De kern is dat degene die beleid maakt, beslissingen neemt, volledig en onvoorwaardelijk vertrouwen heeft van degene waarop de beslissingen die hij of zij neemt invloed heeft. Duurzame countervailing power, waaronder een ervaren Compliance Officer, is onder andere de sleutel voor succes.   

Om te begrijpen hoe de positie en rol van de compliance officer zich zou kunnen of zelfs zou moeten ontwikkelen, dient de lezer eerst te begrijpen door welke maatschappelijke ontwikkelingen deze functie is ontstaan. Hans Strikwerda neemt ons daarom allereerst mee in de ontstaansgeschiedenis van de compliancefunctie door onder andere in te zoomen op de ontwikkeling van de compliance samenleving, de rol van instituties ten aanzien van sociale controle en de relatie tussen economische groei en groei van complexiteit in de economie en de samenleving. Nadat de lezer zich een duidelijk beeld heeft kunnen vormen van de ontstaansgeschiedenis van het risicomanagement en de compliancefunctie in het bijzonder, verschaft het artikel enkele handvatten aan ondernemingen die met succes lange termijn waardecreatie willen realiseren zonder dat de moderne compliance officer blijft hangen in de detail complexiteit van re-regulation of zich verliest in de valkuil van 'gedrag en cultuur'.

Femke de Vries en Juliëtte van Doorn bespreken hoe organisaties problemen kunnen voorkomen door meer inzicht te krijgen in de grondoorzaken van gedrag. In het artikel wordt allereerst besproken wat de grondoorzaken van gedrag zijn binnen de eigen organisatie. Vervolgens wordt ook gekeken naar de effectiviteit van risicomanagement. Want ondanks grote investeringen in compliance blijven schandalen zich voordoen. Risicomanagementfuncties moeten daarom ook kritisch naar zichzelf kijken. Aan de hand van een aantal heldere inzichten wordt uiteengezet hoe een beter begrip van cultuur en gedrag kan bijdragen aan de effectiviteit van de compliance.

Alexander Ghazvinianbeschrijft de transformatie van de Compliance functie over de afgelopen twintig jaar en kijkt daarnaast 10 jaar vooruit. De tijd dat compliance een taak en één van de aandachtsgebieden binnen de juridische afdeling was hebben we achter ons gelaten. Het is getransformeerd naar een zelfstandige functie met veelal een eindverantwoordelijke op bestuursniveau en het besef dat de Compliance Officer noemenswaardige invloed kan uitoefenen op het gedrag en denken van mensen. De rol van de Compliance 0fficer verandert daardoor ook steeds meer naar Change Manager en Coach. Volgens Ghazvinian zal in de komende 10 jaar de investeringen dan ook gericht moeten zijn op: 1) het volledig en in de breedte accepteren van de toegevoegde waarde van deze functie door het management en 2) verdere professionaliseren van de rol van de Compliance Officer, waaronder het wijzigen van diens competentie- en functieprofiel van de Compliance Officer, en 3) minstens zo belangrijk is het besef van de degene die de functie bekleed of ambieert: wat betekent de rol van verandermanager concreet en wat is er nodig om succesvol weerstand te kunnen managen.

De Covid-19 pandemie heeft flinke aanpassingen geëist van organisaties in zijn algemeenheid en van werknemers in het bijzonder. Dit geldt met name ook voor compliance gerelateerde opleidingsprogramma's. In de bijdrage van Domenico Lanzara wordt de vraag gesteld of compliance opleidingsprogramma's een digitale transformatie kunnen ondergaan zonder in te boeten op effectiviteit en te blijven voldoen aan de verwachtingen van zowel de onderneming zelf als van de nationale toezichthouders. Het artikel verkent de voor- en nadelen van de verschillende vormen waarin opleidingsprogramma's gegeven kunnen worden en staat stil bij de vraag of digitale training voldoende technische expertise kan leveren aan medewerkers en of het creëren van een compliance community mogelijk is via online compliance opleidingsprogramma's. Lanzara bespreekt deze vragen vanuit een Amerikaanse - Europese context en geeft, vanuit zijn praktijkervaring, suggesties voor een effectieve implementatie van digitale opleidingsprogramma's.    

In de bedrijfsethiek is een groot aantal boeken en artikelen verschenen waarin op praktische wijze integriteitsvraagstukken worden behandeld en concrete aanbevelingen worden gedaan voor het bevorderen van de ethiek en integriteit van organisaties en hun medewerkers. Edgar Karssing kijkt voor het Tijdschrift voor Compliance geregeld in de boekenkast van de bedrijfsethiek en bespreekt hij een artikel of boek. In dit nummer wordt het boek De getemde mens. Waar komt (volgens u) onze moraal vandaan? van Martin Harlaar besproken. Een mooie beschrijving van dit boek waarmee de compliance officer praktische inzichten verkrijgt.

Namens de redactie veel leesplezier gewenst,

Joris Blaauw, Arend Koper, Karen Fluks en Jörgen Hofstra