Redactioneel De toezichthouder anno 2023
Jörgen Hofstra Het artikel is in de opmaak van het tijdschrift rechts als pdf beschikbaar.Het themanummer wat voor u ligt is een uitnodiging om afstand te nemen van de dagelijkse beslommeringen en vooruit te kijken naar de ontwikkelingen die zich de komende jaren zullen aandienen. Iemand die bij uitstek in staat is om met kennis van zaken en voldoende distantie de ontwikkelingen op financieel toezichtsgebied te benoemen is Femke de Vries. Na 15 jaar bij toezichthouders Autoriteit Financiële markten en De Nederlandse Bank stapte ze begin dit jaar stapte ze over naar de consultancy. In een interview spreekt ze haar verwachtingen uit over de ontwikkelingen in het toezicht. Een gesprek over indringend toezicht, voorspellende analyses en de vraag of er ruimte is voor versimpeling van wet- en regelgeving en meer eigen verantwoordelijkheid die hoort bij de maatschappelijke positie van bedrijven. En welke rol hoge boetes hebben bij het bewerkstelligen van de noodzakelijk geachte gedragsverandering. Net als Femke de Vries signaleert Daniel Haas dat de overvloed aan regelgeving bedrijven voor uitdagingen stelt. Hij signaleert dat het daardoor soms niet meer duidelijk is welke gedragsveranderingen door de wetgever worden beoogd, waardoor het risico ontstaat dat hier op een minimalistische wijze invulling wordt gegeven. Hij pleit voor een value-based approach om de tekortkomingen van de gangbare rule-based approach weg te nemen, door er kleur en betekenis aan te geven aan regels. Dat helpt niet allen medewerkers van financiële instellingen bij de uitvoering daarvan, maar kan ook de acceptatie bij klanten vergroten. Toezicht is de rode draad door de carrière van de energieke Karina Raaijmakers, sinds begin dit jaar directeur Toezicht & Handhaving bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). In een interview gaat ze in op de rol van de toezichthouder in de zorg. Een sector waarin meer dan in andere sectoren discussie is over de administratieve lastendruk en het gewenste niveau van risicobeheersing. Elke euro moet immers ten goede komen aan de kwaliteit van leven. In het interview wordt aandacht besteed aan de uitdagingen waar de NZa voor staat, de recente faillissementen van ziekenhuizen, toezichtsmethodieken en de rol van de toezichthouder. Aan de hand van een aantal aansprekende voorbeelden gaat Vivian Boumans in op de vraag wat het van de toezichthouder vraagt om ook in de toekomst effectief te zijn. Ze signaleert dat de aandacht van toezichthouders verschuift naar het voorkomen van risico’s en schadelijk gedrag. Om effectief te kunnen zijn en patronen te doorbreken moeten toezichthouders rekening houden met de context, patronen in beeld te krijgen en bewust zijn van de bestaande referentiekaders. Daarbij moet de neiging onderdrukt worden om te vertrouwen op ‘bewezen oplossingen’. Remco de Boer en Robert Mosch van de Autoriteit Financiële Markten spreken de verwachting uit dat de toezichthouder in 2023 zelf veel meer een digitale toezichthouder is. Beschreven worden de ontwikkelingen in de retail en kapitaalmarkt, de verdergaande digitalisering, het toetreden van nieuwe spelers en de invloed van de kosten van compliance. Digitalisering zal daarbij invloed hebben op het klantcontact en de invulling van de zorgplicht, bijvoorbeeld door de inzet van algoritmes. De verwachting wordt uitgesproken dat de aandacht van de toezichthouder verschuift naar deze digitale dienstverlening. Marktpartijen worden daarbij verplicht data aan te leveren bij de toezichthouder, waardoor datagedreven toezicht mogelijk wordt. De toekomst maken en voorspellen, dat is wat we van de toezichthouder anno 2023 mogen verwachten. Op overtuigende wijze beschrijft Michiel van Eersel wat dit betekent voor drie kerntaken van de toezichthouder: markttoegang, nalevingstoezicht en handhaving. Compliance officers zullen niet alleen rekening moeten houden met toekomstige regelgeving, maar ook met de toekomstige toezichthouder. Bijvoorbeeld vanwege de voortgaande uitbesteding van toezicht en om bij te blijven met regtech systemen. ‘The end of compliance officers’ is niet in zicht, maar zij moeten dan wel zorgen dat met zij met de nieuwe technologie bij de toezichthouder op de juiste plaats komen. Na de recente reeks van witwasschandalen staat in Europa het voorkomen van witwassen hoog op de agenda. Zowel de Europese Commissie als de Raad van de Europese Unie is met voorstellen gekomen om toezicht en handhaving te versterken. Centraal daarin staat de vraag of het toezicht meer Europees georganiseerd moet worden. Annemarije Schoonbeek bespreekt de belemmeringen in het huidige toezicht en blikt vooruit op komende ontwikkelingen met als centrale vraag: zijn de voorstellen de opmaat naar een Europese toezichthouder? In zijn bijdrage spreekt Martijn Weijers de verwachting uit dat de aandacht voor internationale belastingontwijking gevolgen zal hebben voor de fiscale toezichtspraktijk en de rol van de inspecteur. Recente maatregelen zijn gericht op het vergroten van tax transparency, door het introduceren van een groot aantal informatieverplichtingen. De bij grensoverschrijdende belastingconstructies betrokken partijen zullen zich nu al moeten realiseren dat tussen 1 juli 2020 en 31 augustus 2020 met terugwerkende kracht agressieve belastingconstructies gemeld moeten worden op straffe van substantiële sancties. Om dat te voorkomen zullen de afwegingen die aan het al dan niet melden van een constructie goed gedocumenteerd moeten worden. Ook de rol van inspecteur zal veranderen door de toenemende geautomatiseerde informatie-uitwisseling tussen lidstaten en de meldplicht, met een grotere nadruk op het filteren en analyseren van data. Mensen hechten waarde aan getallen, waarbij meer vaak beter is. Een getal kan ook aanleiding zijn voor reflectie. Deze zeventigste Boekenkast is voor Edgar Karssing aanleiding om te reflecteren op wat hij eigenlijk probeert te doen, de rode draad door al zijn bijdragen aan het vakgebied van de compliance officer. Het resulteert in een pleidooi voor evidence-based compliance, mede aan de hand van een artikel van Jonathan Haidt en Linda Treviño aan bod komt. En ook Karssing waagt zich aan een voorspelling, namelijk dat de toezichthouder evidence-based compliance in de toekomst weleens verplicht zou kunnen stellen. Antoni Brack bespreekt de handelseditie van het proefschrift Financiële regulering: de verhouding tussen interne governance en extern toezicht van Mark D.H. Nelemans. Uit de bespreking komt naar voren dat de veronderstelde tegenstelling tussen intern en extern lang niet altijd even duidelijk aanwezig is. Aan bod komen zelfregulering, corporate governance, soft law en integriteit. Als relatieve buitenstaander constateert Brack na een korte opwellingen van leedvermaak dat een verkeerde uitleg van de Wet op het Financieel toezicht niemand toegerekend kan worden. Namens de redactie wens ik u veel leesplezier!
