Voorwoord

Civielrechtelijke geschilbeslechting in de financiële sector

In dit tijdschrift ligt de nadruk veelal op een bespreking van het financieel toezichtrecht. Soms verschijnen er ook artikelen over civielrechtelijke aspecten van het financieel recht, bijvoorbeeld over de bijzondere zorgplicht van banken of prospectusaansprakelijkheid. De wijze waarop financieelrechtelijke geschillen worden beslecht, komt in dit tijdschrift echter maar mondjesmaat aan bod. Dit ondanks het feit dat de beslechting van dergelijke geschillen in de praktijk aan de orde van de dag is en niet alleen de hierbij rechtstreeks betrokken partijen bezighoudt. Ook binnen de rechtspraak wordt zowel in concrete zaken als meer in het algemeen de nodige aandacht besteed aan de (wijze van) beslechting van financiële geschillen. Wij refereren bijvoorbeeld aan de vele Dexia-zaken waarmee de rechtspraak (nog steeds) van doen heeft. Verder besteedt de media, variërend van het FD tot de financiële pagina van de Telegraaf, veelvuldig aandacht aan de beslechting van financiële geschillen. Wij wijzen ter illustratie op de aandacht voor de uitspraken van het hof Den Haag over beleggingsverzekeringen (‘woekerpolissen’) tegen zowel Aegon als NN Group, die onlangs zijn gewezen.1 Zoals reeds opgemerkt, steekt de aandacht die in dit tijdschrift wordt besteed aan de wijze waarop geschillen in de financiële sector worden beslecht, daar enigszins schril bij af. Deze ‘special’ beoogt hierin verandering te brengen door de schijnwerpers te richten op het onderwerp ‘Civielrechtelijke geschilbeslechting in de financiële sector’. Voor deze special hebben wij auteurs uit wetenschap en praktijk bereid gevonden over diverse aspecten van dit onderwerp hun licht te laten schijnen.

Deze special opent met een artikel van mr. J.W.M. Tromp, senior raadsheer in het hof Amsterdam. Zijn bijdrage is getiteld ‘Overheidsrechtspraak in financiële geschillen: eenheid in verscheidenheid?’ De auteur bespreekt diverse initiatieven die erop gericht zijn de deskundigheid van civiele rechters en raadsheren die financiële zaken behandelen te vergroten en de voorspelbaarheid van uitspraken in die geschillen te doen toenemen. Separate aandacht wordt geschonken aan de aandelenlease-affaire. De auteur concludeert dat de aandelenlease-affaire, als financiële civiele massazaak, laat zien zien hoe moeilijk het is om binnen het huidige rechtssysteem een dergelijke zaak af te wikkelen, ondanks alle tijd en energie (en dus kosten) die de rechtspraak  gedurende meer dan twintig jaar hierin heeft gestoken. 

De volgende bijdrage concentreert zich op het actuele thema ‘ESG litigation in de financiële sector’ en is van de hand van mr. M.J. Bosselaar, advocaat te Amsterdam. Zij concludeert dat ESG ook binnen de financiële sector een hot topic is en zal blijven. Waar toezichthouders de bestuursrechtelijke naleving van ESG-regels meer en meer op zich nemen, zal het collectieve actierecht mogelijk een belangrijke rol gaan spelen bij de civielrechtelijke handhaving van ESG-factoren. Belangenorganisaties zullen hun pijlen daarbij ongetwijfeld ook richten op financiële instellingen zoals banken, institutionele beleggers, kredietverstrekkers en pensioenfondsen en de financiële diensten en producten die zij aanbieden. Thema’s als klimaataansprakelijkheid, zorgplicht, naleving van mensenrechten, greenwashing maar ook prospectusaansprakelijkheid en transparantie- en rapportageverplichtingen zullen daarbij de revue passeren, zo schrijft Bosselaar. Succesvolle collectieve acties, zoals Urgenda2 en Shell3 , dragen daaraan bij en zorgen voor een toename van ESG litigation en aansprakelijkstellingen. Diverse wetgevingsinitiatieven en de implementatie daarvan, zoals de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), de Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD) en de Sustainable Finance Disclosure Regulation (SFDR), zullen leiden tot meer concrete aansprakelijkheidsrisico’s en mogelijk procedures tot gevolg hebben, aldus de auteur.

De derde bijdrage aan deze special is geschreven door mr. F.M.A. ’t Hart, advocaat te Amsterdam en redactielid van dit tijdschrift. Aan de hand van de hierboven al genoemde recente arresten van het hof Den Haag over beleggingsverzekeringen, laat hij zien wat de impact kan zijn van een ambtshalve toetsing van onredelijk bezwarende (oneerlijke) bedingen in bancaire en andere financiële contracten. De auteur concludeert dat de ambtshalve toetsing een steeds prominentere rol speelt bij de beslechting van financiële geschillen.4

De overige drie bijdragen aan deze special zijn gewijd aan diverse aspecten van de procedure bij het Klachteninstituut voor de Financiële Dienstverlening (KiFiD) in Den Haag. Het KiFiD beoogt een laagdrempelig alternatief te bieden voor de overheidsrechter, aanvankelijk enkel voor consumenten die een geschil hadden met hun bank of andere financiële instelling, maar in toenemende mate is het KiFiD ook toegankelijk voor partijen behorend tot het midden- en kleinbedrijf (MKB). Het KiFiD bestaat inmiddels vijftien jaar en heeft een bewezen bestaansrecht. Alle reden dus om in deze special de nodige aandacht te besteden aan dit instituut.

De eerste bijdrage betreffende het KiFiD in deze ‘special’  is getiteld ‘Welke rol speelt KiFiD bij civiele geschilbeslechting in de financiële wereld?’ en is geschreven door mr. R.A Blom, mr. S. Rutten en mr. C.I.S. Dankelman, alledrie werkzaam als jurist-secretaris bij de Geschillencommissie van het KiFiD. Zij gaan in op de rol van het KiFiD als ADR-instantie, de procedure bij het KiFiD en de verschillende oplossingsmogelijkheden bij het KiFiD. Zij concluderen dat het KiFiD een steeds belangrijkere rol speelt bij civiele geschilbeslechting in de financiële sector. Dit komt door de mogelijkheid om te bemiddelen, de laagdrempeligheid, de korte doorlooptijden bij KiFiD en de uitbreiding van de groep klagers die bij KiFiD een klacht kan indienen.

De volgende bijdrage is van de hand van prof. mr. G.C.C. Lewin, rechter in het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van Aruba, Curaçao, Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba, buitengewoon hoogleraar aan de University of Curaçao Dr. Moises da Costa Gomez, en voormalig lid van de Commissie van Beroep van het KiFiD. Lewin zoomt in op de procedure bij het KiFiD in het hoger beroep en beschrijft de werkzaamheden van de Commissie van Beroep vanuit diverse invalshoeken, met een nadruk op de processuele aspecten van die werkzaamheden.

De laatste bijdrage van deze special is geschreven door mr. A. Sikkema-Lenaerts, als universitair docent Financieel Recht verbonden aan het Instituut voor Financieel Recht van de Radboud Universiteit Nijmegen en gepromoveerd op de geschilbeslechting door het KiFiD. In haar bijdrage gaat zij in op de vraag of de procedure bij het KiFiD als totaalplaatje voldoet aan de normen uit art. 6 EVRM. De auteur concludeert dat de procedure bij het KiFiD in toenemende mate voldoet aan deze normen, maar dat verbeteringen zeker nog mogelijk zijn. De auteur doet diverse concrete  aanbevelingen om de procedure bij het KiFiD beter te laten aansluiten bij art. 6 EVRM.

De redactie van deze special Civielrechtelijke geschilbeslechting in de financiële sector dankt de auteurs voor hun bijdrage en wenst u veel leesplezier toe!